Aalı Tokombayev (Balka) (7 Kasım 1904 - 1988)
Aalı Tokombayev, Kırgızistan’ın Kemin bölgesi Kayındı köyünde 1904 yılında dünyaya gelir. 1922’de Taşkent’te bulunan Sovyet Parti okuluna girer. 1923-1927 yılları arasında Lenin Orta Asya Komünist Üniversitesinde öğrenim görür. 1927-1929 yılları arasında Kızıl Kırgızstan gazetesinin redaktörlüğü, 1931 yılında Kırgız Devlet Matbaası redaktörlüğü, 1934-1949 yılları arasında Kırgızistan Yazarlar Birliği başkanlığı ve Sovyettik Kırgızstan gazetesi redak
Aalı Tokombayev (Balka) (7 Kasım 1904 - 1988)
Aalı Tokombayev, Kırgızistan’ın Kemin bölgesi Kayındı köyünde 1904 yılında dünyaya gelir. 1922’de Taşkent’te bulunan Sovyet Parti okuluna girer. 1923-1927 yılları arasında Lenin Orta Asya Komünist Üniversitesinde öğrenim görür. 1927-1929 yılları arasında Kızıl Kırgızstan gazetesinin redaktörlüğü, 1931 yılında Kırgız Devlet Matbaası redaktörlüğü, 1934-1949 yılları arasında Kırgızistan Yazarlar Birliği başkanlığı ve Sovyettik Kırgızstan gazetesi redaktörlüğü, SSCB İlim Akademisi Kırgızistan Şubesi Dil, Edebiyat ve Tarih Enstitüsü Müdürlüğü görevlerinde bulunur. Kırgızistan‟ın ilk gazetesi Erkin Too’nun ilk sayısında “Oktyabrdın Külümsüröp Kelgen Kezi” (Ekim’in Gülümseyip Geldiği Zaman) adlı şiiriyle dikkatleri üzerine çeker. Bu şiir, yıllarca Kırgız Sovyet edebiyatının ilk şiiri olarak kabul edilir. 1945 yılında Halk Şairi ünvanı kazanır. 1967 yılında daha önce kaleme aldığı “Kanduu Cıldar” (Kanlı Yıllar) romanının birkaç kez düzeltip son halini verdiği “Tañ Aldında” (Şafak Sökerken) romanıyla Devlet Toktogul ödülünü kazanır. İki defa Lenin, üç defa Emek Kızıl Bayrağı, birer defa Ekim Devrimi ve Altın Yıldız ödülleri kazanmıştır. Birkaç defa milletvekilliği yapmıştır. Aalı Tokombayev Taşkent‟te Orta Asya Komünist Üniversitesinde öğrenciyken edebiyat vadisinde boy göstermeye başlar. İlk şiirlerini burada kaleme alır. Öğrencilerin hazırlamış olduğu “Enternasyonel” adlı duvar gazetesinde ve “Tunguç Kadam” (İlk Adım) adlı dergide ilk şiirlerini Çalkar ve Balka mahlasıyla yayınlatır. Şair “Balka” (çekiç) mahlasını hayatının sonuna kadar kullanmış, komünizm düşmanlarına karşı bir “çekiç‟ gibi olacağını ve onları gerekirse ezeceğini ima etmiştir.
Şairin ilk şiir külliyatı 1927 yılında “Lenin Tuuraluu” (Lenin Hakkında) adıyla çıkar. Eserde Tokombayev Lenin’e övgüler düzmektedir. Bu eser 1936 yılında biraz değiştirilip Lenin adıyla tekrar yayınlanır. Şairin 1930’lu yıllarda “Biz Kurmanga Karşı” (Biz Kurbana Karşı) (1930), “Emgek Gülü” (Emek Gülü) (1931), “Ataka” (Atak) (1932), “Tutkun Marat” (Tutsak Marat) (1933), “Abalkı Irlar” (Evvelki Şiirler) (1933), “Irlar Cıynagı” (Şiir Külliyatı) (1933), “Irlar Cıynagı” (Şiir Külliyatı) (1934), “İrgelgen Irlar” (Seçilmiş Şiirler) (1935), “Bizdin Kitep” (Bizim Kitap) (1935), “Kanattuu Dosttor” (Kanatlı Dostlar) (1935), Lenin (1936) ve manzum türde kaleme aldığı “Kanduu Cıldar” (Kanlı Yıllar) adlı romanının ilk cildi yayınlanır.
Tokombayev, edebiyat sahnesine şiirle adım atmış ve hayatının sonuna kadar şiir yazmayı sürdürmüştür. Şairin 1920 ve 1930’lu yıllarda kaleme aldığı şiirlerin hemen tamamı Ekim Devrimi’ni kutlayan, Lenin’i ve diğer parti yöneticilerini yücelten, eski hayatı yerip yeni hayatı öven, sınıf mücadelesini kamçılayan farklı bir ifadeyle Sovyet propagandası yapan Sosyalist realizm ilkelerine sıkı sıkıya bağlı şiirlerdir.
Kırgız edebiyatında ilk romancılardan biri de Tokombayev’dir. 1935 yılında kaleme aldığı “Kanduu Cıldar” (Kanlı Yıllar) manzum roman türünde kaleme alınmıştır. Eser 1937 ve 1940 yıllarında tekrar yayınlanmıştır. Bu eserin ikinci cildi olan “Tañ Aldında” (Şafak Sökerken) adlı eseri ise ilk defa 1947 yılında yayınlanır. Yazar, bu iki eseri 1962 yılında bazı bölümleri çıkararak ve yeni bölümler ekleyerek tekrar kaleme almış ve aynı isimle tekrar yayınlamıştır. Yazar, eserinde 1916 yılındaki Ürkün adıyla anılan ayaklanmayı anlatmaktadır. Roman iki bölümden oluşur. Birinci bölümde halkın ayaklanmasının sebepleri ve ayaklanmanın başarısızlığa uğraması, ikinci bölümde ise Çin’e göç eden halkın orada yaşadığı sıkıntılar ve gördüğü zulümler anlatılır. Tokombayev’in yayınlanma serüveni yaklaşık otuz yıl süren “Kanduu Cıldar” ve “Tañ Aldında” adlı eserleri o dönemi yansıtan önemli eserlerdir.
Aalı Tokombayev’in hikâye sahasındaki ilk çalışmaları 1920’li yıllarda başlar. 1928 yılında ilk hikâyesi sayılabilecek “Küyöönün Kolu Cuurkandın Türmögünön Çıktı” (Damadın Eli Yorganın Altından Çıktı) adlı eseri “Leninçiler Küzgüsü” (Leninciler Aynası) adlı dergide yayınlanır. Bu yıllarda “Sırduu Barak” (Sırlı Sayfa) ve “Muundardın Ölümü” (Nesillerin Ölümü), 1933 yılında “Biz Balapan Kezderde” (Biz Çocukken) ve “Too Elinin Comogu” (Dağ Halkının Masalı) adlı kısa hikâye yayınlanır.
1930’lu yıllardan itibaren uzun hikâye türünde de eserler vermeye başlayan Tokombayev 1939 yılında kaleme aldığı “Dnestr Teren Denizge Kuyat” (Dinyester Derin Denize Dökülür) adlı uzun hikâyesinde Batı Ukrayna’nın Sovyetler Birliği‟ne ilhakını tahkiye etmektedir. 1940 yılında “Caralangan Cürök” (Yaralanan Yürek) adlı uzun hikâye kaleme almıştır. Bu adla yayınlanan külliyatın içinde yazarın “Küünün Sırı” (Melodinin Sırrı), “Col Comogu” (Yol Masalı), “Daat” (Arzu), “Ölüm Kimdi Korkutpayt” (Ölüm Kimi Korkutmaz), “Akılmandın Coobu” (Akıllının Cevabı) gibi hikâyeleri yer almıştır. Yazarın “Caralangan Cürök” adlı eseri otobiyografik niteliktedir. Yazar eserinde Çarlık Rusya’yı eleştiririp Sovyetler Birliği’ni yüceltmektedir.
Kırgız toplumunda ve edebiyat çevrelerinde Aalı Tokombayev ismi yaşadığı polemiklerle ve bazı ithamlarla da anılagelmiştir. Kırgız edebiyatının gelişme döneminin en önemli isimlerinden Mukay Elebayev ve Kasım Tınıstanov’un hayatlarını kaybetmelerine neden olacak süreç Aalı Tokombayev ile yaşadıkları polemikler sonrası başlamış ve bazı çevreler bu aydınların hayatlarını kaybetmesi hususunda Aalı Tokombayev’i sorumlu tutmuştur.
Şair ve yazar Aalı Tokombayev 1988 yılında vefat etmiştir.
Devamını Oku
