ALEKSEY YELİSEYEVİÇ KULAKOSVKAY – ÖKSÖKÜLEEK ÖLÖKSÖY
(1877-1926)
Ludmila Kulakovskaya (Torunu)
Çeviren: Dr. Ümit Şahin
Çağdaş Saha Edebiyatın kurucusu, Saha dili, tarihi ve halk kültürü üzerinde ciddi araştırmaları olan, Saha Türkleri ile ilgili birçok bilimsel çalışmaya öncülük etmiş olan Aleksey Yeliseyeviç Kulakovskiy (Sahaca: Öksöküleek Ölöksöy) ailesinin üçüncü çocuğu olarak 1877 yılının 4 (16) Mart’ında Taatta (Boturuuskay) vilayetinin Cohsoğon köyünde dünyaya gelmiştir. Dokuz yaşında
ALEKSEY YELİSEYEVİÇ KULAKOSVKAY – ÖKSÖKÜLEEK ÖLÖKSÖY
(1877-1926)
Ludmila Kulakovskaya (Torunu)
Çeviren: Dr. Ümit Şahin
Çağdaş Saha Edebiyatın kurucusu, Saha dili, tarihi ve halk kültürü üzerinde ciddi araştırmaları olan, Saha Türkleri ile ilgili birçok bilimsel çalışmaya öncülük etmiş olan Aleksey Yeliseyeviç Kulakovskiy (Sahaca: Öksöküleek Ölöksöy) ailesinin üçüncü çocuğu olarak 1877 yılının 4 (16) Mart’ında Taatta (Boturuuskay) vilayetinin Cohsoğon köyünde dünyaya gelmiştir. Dokuz yaşında kadar dedesi ve ninesinin himayesinde büyüyen Kulakovskay Çurapçı vilayetindeki okulu 1890 yılında bitirdikten sonra 1897 yılında orta okulu başarıyla tamamlar. Orta okulun ardından çalışmak üzere memleketine dönen Kulakovskay Saha Türklerinden yetişen ilk doktor olan P. Sokolnikov’un kütüphanesinde yer alan ekonomi, felsefe, dil, tarih ve edebiyat konularından yazılmış kitapları okuma fırsatı bulur. Avrupa Edebiyatından ve Rus Edebiyatından eserleri bu dönemde okur. Aynı zamanda ana dilini olan ilgisi nedeniyle soydaş dillerin yapılarını inceleyen kitapları da temin ettikçe inceler ve kendisine bir kütüphane oluşturur. Taatta Vilayet yönetiminde yardımcı vazifesiyle göreve başlayan Kulakovskay ardından Taatta vilayetinin çeşitli kasabalarında yazıcı olarak çalışır. Memleketinde okullaşmanın artmasında da büyük emekleri olan genç Kulakovskay alkole karşı savaş verir, düğünlerde ve etkinliklerde Saha gençlerinin zararlı alışkanlıkları tüketmeden eğlenmesi için öncülük yapar. 1907 yılında Yakutsk şehrine yerleşir ve 1910 yılına kadar okullarda, hastanede ve Yakutsk şehrinden İrkutsk şehrine çeliken telgraf hattında görev yapar. Toplumsal hayatı canlandırmak için kendisi gibi eğitimli eli kalem tutan Sahalarla birlikte “Saha Kültür Birliği” adlı oluşumu kurar. Bu çalışmalarının yanında Saha Yerinde ilkel koşullarla sürdürülen tarım hayatını da canlandırmak için arkadaşı Baraşkov ile (Saha Cumhuriyetinin kurucularından) Çağdaş Tarım ile ilgili çalışmalar yürütür.
1910 yılından itibaren 14 sene boyunca Saha Yerinin farklı yerleşim yerlerinde öğretmenlik vazifesini yürütür. Bu süre zarfında Saha Halk Kültürü ile ilgili çeşitli derlemeler yapar. Bu derlemelerini ileride bilimsel çalışma olarak yayınlayacaktır. Rusya’daki iç savaş sırasında Oymyakon vilayetinde hayatını devam ettiren Kulakovskay 1924 yılında tekrar Yakutsk şehrine gelir. 1924-1925 yıllarında dil, alfabe, halk kültürü, etnografya konularına ağırlık verir ve birçok bilimsel makale ve yazı neşreder. 2 ciltlik Irıa-Kohoon (Türkü-Şiir) adlı şiir kitabını hazırlar.
1900 yılında kaleme aldığı Bayanay Algıha (Bayanay’ın Duası) adlı eseri Çağdaş Saha Edebiyatının ilk eseri kabul edilir. Eserlerinin merkezine yerleştirdiği betimlediği bir kişide Saha toplumunun ve insanlığın genel özelliklerini ve ele alır. “Köy Kadını”, Şaman Düşü”, “Yüreğin ve Fikrin Kavgası” yazarın en dikkat çeken eserleridir. “Şaman Düşü” adlı poema eserinde yüksekte kartal kılığında uçan Oyuun’un (erkek şaman) gözünde Saha Toplumundan başlayarak bütün dünya halklarını kritik eder ve Saha Toplumunun geleceği hakkında öngörülerde bulunur.
Kulakovskay’ın eserleri 1917 Ekim Devrimi öncesinde el yazmalarıyla Saha Türklerinin arasında elden ele dolaşır ve ancak 1924, 1946, 1957, 1978 yıllarında basılarak okuyucuyla kitap olarak buluşur.
Rusça kaleme aldığı “Saha Atasözleri ve Deyimleri”, Saha Dili Üzerine Yazılar ve Makaleler”, Saha Şiirinde Teknik”, “Bilimsel Çalışmalar” adlı eserleri Saha Dili ve Kültürü üzerine öncül eserlerdir.
1925 yılında Azerbaycan’ın Bakü şehrinde gerçekleştirilen I. Türkoloji Kurultayına gidecek Saha Delegasyonu içinde Kulakovskay da yer almaktadır. Aralık ayının ortasında Baküye gidecek Saha Delegasyonu ile Moskova’ya gelen Kulakovskay uzun ve zahmetli yolculuğun da etkisiyle şiddetli karın ağrıları çekmeye başlar. Ocak 1926 tarihinde hastaneye yatar, geçirdiği üç operasyonun ardından 6 Haziran 1926 tarihinde Moskova’da hayatını kaybeder ve Danilov mezarlığına defnedilir.
Devamını Oku
