Yaşamı
Lesya Ukrainka (gerçek adı Larisa Petrovna Коsаç, 25 Şubat 1871 tarihinde dünyaya geldi. Doğduğu yerin adı ise eski adı ile Zvyagel, daha sonrakı adıyla Novohrad-Volynskyi, Volın Bölgresi ( o dönem Rusya imparatorluğuna dahildi, şuan ise Ukrayna devleti içerisindedir).
Yazarın annesi Olga Petrovna Dragomanova-Kosaç - soylu bir kadın olup, Elena Pçilka takma adı altında şair ve çocuk yazarı, Ukrayna kadın hareketinde bir aktivist ve "İlk Çelenk" almanağının yazarıdır. Elena Pçilka,
Yaşamı
Lesya Ukrainka (gerçek adı Larisa Petrovna Коsаç, 25 Şubat 1871 tarihinde dünyaya geldi. Doğduğu yerin adı ise eski adı ile Zvyagel, daha sonrakı adıyla Novohrad-Volynskyi, Volın Bölgresi ( o dönem Rusya imparatorluğuna dahildi, şuan ise Ukrayna devleti içerisindedir).
Yazarın annesi Olga Petrovna Dragomanova-Kosaç - soylu bir kadın olup, Elena Pçilka takma adı altında şair ve çocuk yazarı, Ukrayna kadın hareketinde bir aktivist ve "İlk Çelenk" almanağının yazarıdır. Elena Pçilka, Larisa Kosaç'ın kapsamlı eğitimi, yaratıcılığının desteklenmesi ve tedavisi (özel öğretmenler, yayınlar, seyahat) ile daha çocukluğundan beri uğraştı ve kızını aşırı duygu gösterisi olmadan güçlü bir insan olarak yetiştirdi. Babası Pyotr Antonoviç Kosaç bir asilzade olup, edebiyat ve resimle yakından ilgilenen, yüksek eğitimli bir toprak sahibi, aktif bir eyalet meclis üyesi ve bir bölge mareşaliydi. Amcası ise Ukrayna bilim ve edebiyatında önemli katkıları olan ve zamanında ruslara karşı başkaldıran ve bundan dolayı Avrupa’ya göç etmek zorunda kalan Mıhaylo Dragomanovdur. Kendisinin Lesya Ukrainka’nın edebiyat yolunda önemli katkıları olmuştur.
O dönemler ukrayna yazarları, sanatçılar ve müzisyenler genellikle Kosaçiler’in evinde toplanır ve ev konserleri düzenlenirdi. Lesya Ukrainka böye bir ortamda yetişmeye başlayınca okumayı 4 yaşında öğrendi. Nakış yapmayı ise altı yaşında yapmaya başladı. 13 yaşından itibaren (1884) aktif olarak şiir yazıyordu. Annesinin çabalarıyla ilk girişimleri galiçyalı ukraynaca yayınlanan "Zorya", "Dzvinok", LNV ("Su zambağı ", "Safo", "Parlak yaz döndü" vb. şiirlerini) gibi dergilerin sayfalarında yayınlandı. 19 yaşındayken kız kardeşleri için "Doğu Halklarının Eski Tarihi" ders kitabını (Katerinoslav, 1918'de basılmıştır) yazması, eğitim düzeyinin kanıtı oldu.
Slavcanın (Ukraynaca, Rusça, Lehçe, Bulgarca) yanı sıra İngilizce, Almanca, Fransızca, İtalyanca, eski Yunanca ve Latince dilleri ve ayrıca birçok Avrupa diline hakimdi ve Gürcüce, İsveççe ve İspanyolca da eğitimine de başlamıştı. Bu nedenle Gogol, Turgenev, Mickiewicz, Maria Konopnitska, Heine, Hugo, Swift, Shakespeare, Bayron, George Sand, Ada Negri, Herhart Hauptmann, Maeterlinck, Homer dahil olmak üzere pek çok aydının eserini ukrayna diline tercüme ediyordu.
Ne yazık ki, Lesya Ukrainka bir soğuk algınlığın neticesinde 1881 yılında verem hastalığına yakalandı. 1883 sonbaharında bu hastalığın ilerlemesi neticesinde Lesya sol elinden ameliyat edildi. Şair küçük yaşlardan itibaren tedavi için sürekli Avrupa'ya ve Çarlık Rusya'sının büyük şehirlerine seyahat ederek kişisel ve edebi bir bakış açısı oluşturdu. O, Avrupa'nın en iyi tiyatrolarının neredeyse tamamını ziyaret etmiş, en ünlü müzisyenleri dinlemiş, dünya müziği ve tiyatro haberlerini takip etme imkanına sahip olmuştu. Almanya, Avusturya-Macaristan, İtalya, Mısır'a yapılan bu zorunlu geziler, Poltava Bölgesi, Odesa Bölgesi, Kırım ve Kafkasya'da çeşitli konaklamalar onun ruhunu ve bedenini zenginleştirdi.
Lesya Ukraynka, 1 Ağustos 1913'te tedavi gördüğü Gürcistan'da öldü ve Kiev'e gömüldü.
Şiir yaratıcılığı
Lesya Ukrainka Ukraynalı yazar, şair, çevirmen, halkbilimci, kültür aktivisti, "Pleyada" edebiyat topluluğunun üyesi ve ukrain klasik edebiyat kurucularından biridir. Şair dramatik şiir türünü geliştirip şiir, lirik şiir, destan, drama, düz yazı (nesir) gibi türlerdeki yenilikçilerdendir.
Lesya Ukrainka 9 yaşında şiir yazma denemeleri oldu. Devrimci harekete katıldığı için sürgüne gönderilen teyzesi Olena Antonivna Kosaç'ın (Teslenko-Prihodko ile evli) kaderiyle ilgili haberlerden etkilenen genç kız ünlü "Umit" adlı şiirini yazdı.
1884 yılında " Su zambağı " ve "Safo" şiirleri ilk kez Lviv dergisi "Zorya"da yayınladı ve takma adı olan Lesya Ukrainka adını böyece kullanmaya başladı. 1885'te Mıkola Gogol'den çevirilerinin bir koleksiyonu Lviv'de yayınlandı.
1889'da edebi akım olan ‘Pleiada’'nın isteği üzerine ünlü Dünya Edebiyatları Listesi'ni çeviri için derledi.
1892'de Heinrich Heine'nin "Şarkılar Kitabı" Lviv'de yayınlandı ve Lesya Ukrainka tarafından tercüme edildi (M. Slavinskiy ile birlikte). Orijinal şiirleri "Şarkıların Kanatlarında" ilk koleksiyonu Lviv'de (1893) yayınlandı. ikinci baskı - Kiev'de (1904), ikinci koleksiyon "Düşünceler ve Düşler" (1899) ve üçüncü "İncelemeler" (1902) Çernivtsi'de yayınlandı.
Bundan sonra Lesya Ukrainka tam on yıl boyunca çalıştı ve yüzün üzerinde şiir yarattı, bunların yarısı yaşamı boyunca yayınlanmadı.
Lesya Ukrainka, Ukrayna edebiyatına öncelikle bir cesaret ve mücadele şairi olarak girdi. Konu itibariyle sözleri bir şekilde şartlı olarak (güdülerin karşılıklı ilişkisi nedeniyle) kişisel, manzara ve sivil kısımlara bölünmüştür. İlk lirik şiirinin ana temaları şunlardır: doğanın güzelliği, memleket sevgisi, kişisel deneyimler, şairin amacı ve şiirsel sözün rolü, sosyal ve kamusal motifler. İlk çalışmalarda ukraynanın ünlü şairi Taras Şevchenko’nun, Panteleymon Kuliş’in, Starıtski’nin ve Heine'nin etkisi dikkat çekiyor ve Olena Pçilka ve Mihailo Drahomanov'un şekil ve tür seçimi üzerindeki açık etkisi görülüyor.
Bu yazıda seçmiş olduğumuz 6 tane şiir şairin farklı açıdan dünya görüşünü sergiler. Bazı şiirlerin değerlendirmesini yapacak olursak ‘Ümit’ adındakı eser, kendisini memleketinden uzakta bulan ve onu çok özleyen bir kadınin adıyla yazılmıştır. Ukrayna'yı, Dinyeper'ı, bozkırları, o çok sevdiği vatanini en azından bir kez daha görmek istiyor. Ancak esaret altında yaşamak zorunda kalıyor ve yalnızca eve dönmeyi hayal ediyor. Lirik kahraman için geriye kalan tek şey ‘se umuttur.
Lesya Ukrainka'nın "Durdum ve baharı dinledim" (1895) şiiri güzel mevsimin tazeliği ve sıcaklığıyla doludur. Buradaki mesaj işığın karanlığa, yaşamın ölüme karşı zaferine olan inançıdır. Özellikle Lesya Ukrainka baharı canlanma, yenilenme ve umut zamanı olarak severdi. Bu nedenle şiirin lirik kahramanı ayağa kalktı ve kendisiyle "çok konuşan" baharı dinledi, aşk, gençlik, neşe ve hayaller hakkında şarkılar söyledi.
Birkaç defa hastalığından dolayı Kırım yarımadasına seyahat eden şair her gidişinde Kırım’a daha bir defa aşık oluyor ve bu güzel adayı, tabiyatı, insanları, minareleri hakkında şiirle yazıyor. ‘Tatar kızı’ adlı şiiri bir yandan genç bir kızın gözelliğini sergilerken, diğer yandan Kırım’dakı özgürlük sembolü olan taşlı bozkırlarını dile getirir ve genç , güzel Tatar kızının şeklinde Kırım Tatar halkın cengaver ve aynı zamanda geleneklerine sadık bir halk olduğunu anlatır.
Şiir antolojilerinden bazıları şunlardır: Sanatsal miras arasında "Şarkıların Kanatlarında" (1893), "Düşünceler ve Düşler" (1899), "Değerlendirmeler" (1902), "Eski Bir Masal" (1893), "Tek Kelime" (1893) şiir koleksiyonları yer almaktadır. Bunun yanısıra 1903), "Cassandra" (1901-1907), "Yeraltı sığınakları" (1905), "Orman Şarkısı" (1911), "Şöminenin Efendisi" (1912), "Boyarınya" (1913) vs.dram eserleri de mevcuttur.. .
Lesya Ukrainka, Söz'ü yaşam misyonu olarak görüyordu; "sert bir çığlık" olan, "kelimenin biçimindeki ateş" ile aynı tutuluyordu. Ve yaratıcılık ona dünyevi acılara mümkün olduğunca dayanma gücü verdi.Ukrayna’nın postmodern şairi Lina Kostenko'ya göre "devlerin merdivenlerinden yürüyen", yani yetenek açısından Dante ve Shakespeare'e eşit olan eşsiz bir şairdi Lesya Ukrainka, kitle bilincine bu şekilde girdi. Onun boyun eğmez iradesinden etkilenen Ivan Franko ise, cesaret açısından zamanın pek çok tanınmış şahsiyetini ve politikacısını geride bırakan bu "zayıf kızı", Ukrayna liberal aydınları arasında "yalnız bir adam" olarak nitelendirdi. Lesya Ukrainka bir şair, çevirmen, edebiyat eleştirmeni ve gazeteci, tanınmış bir kişi ve tek kelimeyle olağanüstü insan, asalet modeli ve mütevazı bir yaşam becerisi ise büyük bir yaratıcı olarak ukrayna edebiyatında iz bıraktı.
Ukrayna dilinden Türk diline tercüme eden Doç.Dr.Tudora Arnaut
Devamını Oku
