2 Aralık 1927’de Türkistan şehrinin ikan kazasına bağlı Kökiş köyünde doğdu. 1935’te Aşısay mektebinde öğrenim hayatına başlayan Rahmankul 1943-44 öğretim yılında Türkistan Eğitim Enstitü- sü’nü bitirir. Bir yıl Aşısay Iş Planlama Bölümü’nde çalışır. 1945’te Ontüstik Kazakistan (Güney Kazakistan) gazetesinde “Genç Madenci” adlı ilk şiiri yayımlanır. Daha sonraki yıllarda yazmış olduğu şiir ve makaleleri Ontüstik Kazakistan ve Lenin Yo- lu gazetelerinde basılır.
R. Berdibay 1945 yılı Eylül ayınd
2 Aralık 1927’de Türkistan şehrinin ikan kazasına bağlı Kökiş köyünde doğdu. 1935’te Aşısay mektebinde öğrenim hayatına başlayan Rahmankul 1943-44 öğretim yılında Türkistan Eğitim Enstitü- sü’nü bitirir. Bir yıl Aşısay Iş Planlama Bölümü’nde çalışır. 1945’te Ontüstik Kazakistan (Güney Kazakistan) gazetesinde “Genç Madenci” adlı ilk şiiri yayımlanır. Daha sonraki yıllarda yazmış olduğu şiir ve makaleleri Ontüstik Kazakistan ve Lenin Yo- lu gazetelerinde basılır.
R. Berdibay 1945 yılı Eylül ayında Kazak Devlet Üniversitesi Filoloji Fakültesi’nde yüksek öğrenimine başlar. Burada üç sömestr okuduktan sonra geçim şartları nedeniyle üniversiteyi dışardan okumak zorunda kalır. 1947 yılında 2 ve 3. sınıflara ait dersleri vererek 1948-49 öğretim yılında Kızılorda Pedagoji Enstitüsü Kazak Dili ve Edebi- yatı Fakültesi’nin 4. sınıfına yatay geçiş yapar. Böylece 1949 yılında yüksek öğrenimini tamam- layan R. Berdibay 1949-53 tarihleri arasında Güney Kazakistan bölgesinde yaralanan Iliç, Maktaral, Frunze gibi ilçelerde orta okul müdürlüğü ve Ilçe Milli Eğitim Müdürlüğü’nde müfettişlik vazife- lerini yürütür.
1953-54 öğrenim yılında Kazak Devlet Üniversite - sinde yüksek lisans yapmaya başlayan Rahman- kul 1955 yılı Ocak ayında yeni açılmış Kazak Edebiyatı gazetesi Yazı Işleri Müdürlüğü’ne çağırılır. Burada 1959 yılına kadar çalışan Berdibay bu süre zarfında edebiyatın çeşitli sahalarıyla ilgili yazılar kaleme almaya başlar. Özellikle eleştiri yazıları büyük önem taşır. Dil terimleri, ana dili öğretimi, edebi mirasın geleceği… vb. konularda birçok meseleyi dile getirir ve bu konularla ilgili çeşitli makaleler yayımlayarak edebiyat dünyasına kendini tanıtır; fakat onun milli kültürün ihtiyaçlarıyla ilgili yazıları Komünist Parti Merkez Komitesi Ideolojiden Sorumlu Sekreteri tarafından beğenilmez. “Irkçı” karalamasıyla hem işinden hem partiden çıkarılır. Bir süre yazıları hiçbir basın organında yayınlanmaz. Bununla beraber daha önce Kazak Edebiyatı gazetesinde çıkan yazıları ve bu makalelerde ele aldığı meseleler Komünist Parti Merkez Komitesi‘nin Dil Edebiyat ve Milli Kültür konularında bazı kararlar almasın- da etkili olur. (1956-57)
R. Berdibay 1959’dan bugüne kadar Kazak Ilim Akademisi’nde hizmet vermektedir. 1959-61 yıllarında doktorasını tamamlayarak Edebiyat ve Sanat Enstitüsünde araştırmacı olarak çalışmaya başlar. 1968-70 yıllarında Kazak Sovyet Ansiklo- pedisi yazı işlerinde sorumlu sekreterlik, 1970-73 tarihleri arasında ise M. Auezov Edebiyat ve Sa- nat Enstitüsünde uzman araştırmacı görevlerini üstlenir. 1973’ten sonra bu enstitüde folklor bölümü başkanlığı yapar.
R. Berdibay 1961 yılında “Çağdaş Kazak Romanında Konu Meselesi” adlı doktora tezini, 1970 yı- lında ise “Kazak Romanının Teorik Meseleleri” adlı doçentlik tezini savunur. Prof. R. Berdibay Kazak edebiyatına eşsiz hizmetlerde bulunmuş ve erişilmesi zor birçok ödüle layık görülmüş na- dide bir şahsiyettir. O “Cumhuriyet Özel Ödülü” ve “Ş. Valihanov Ödülü” sahibidir. Kazakistan Ilim Akademisi daimi üyesi, Kazakistan halk Akademi- si, Uluslararası Ş. Aytmatov Akademisi ve Türk Dil Kurumu şeref üyesidir.
Kazak Sovyet Edebiyatı’nın çeşitli türleriyle ilgili pek çok eleştiriler yazdı. Özellikle Kazak romanıyla ilgilendi ve bu sahada pek çok ilmi inceleme yaptı. 1973’ten itibaren folklor sahasında çalış- maya başlayan Berdibay bu sahada benzersiz eserler ortaya koymuştur. Halk Edebiyatının incelenmesi ve araştırılmasında birçok ilim adamına danışmanlık yaparak Kazak Folklorunun önderliğini yapar. Onun kaleminden otuza yakın mo- nografik eser binden fazla ilmi makale çıktı. Onun eserlerinin bazıları Tatar Türkçesine, Türki- ye Türkçesine, Nogay Türkçesine, Özbek Türkçe- sine, Kırgız Türkçesine, Türkmen Türkçesine ak- tarıldı, Rusçaya ve Ingilizceye çevrildi. R. Berdi- bay 6 ciltlik Kazak Edebiyatı Tarihi’ni hazırlayanlardan biridir.
Kazak Edebiyatı ve Folkloru’nun üstadı olarak Moskova, Kazan, Ankara, Izmir, Ciyelt (ABD), Ba- kü, Aşkabat, Taşkent, Tiflis, Vilnüs, Ufa, Kişinev, Ki- yev, Minsk, Bişkek, Duşanbe, Tallin, Elista şehirle- rinde ilmi ve teorik konferanslara katılarak bildiri sundu.
R. Berdibay 33 yıl Kazak Edebiyatı ve Sanatı Halk Üniversitesi Rektörlüğü yaptı. Bu görevi süresince kazakların tarihi eserleriyle ilgili 500’den fazla ders verdi. Kazak Türklerindeki âşıklık-şairlik ge- leneği, ağıt ve ezgi (köy) sanatını, eski halk müziği aletlerini inceleme ve geliştirme için unutul- maz, ulaşılmaz hizmetler yaptı. Sadece verdiği dersler ve kasetlere kaydedilen konuşmaları bir- kaç cilt tutar.
Rahmankul Berdibay halka, edebiyata ve ilim dünyasına yaptığı hizmet ve katkılarından dolayı “Akademik Vavilov” adlı madalyaya layık görülerek ödüllendirildi.
Türkolog, eleştirmen, folklorist, edebiyatçı, gaze- teci, yazar, araştırmacı R. Berdibay “Abay”, “Juldız”, “Islam Âlemi” dergilerinin “Ilim Akademisi Bülteni’nin”, “Ana Dili” gazetesinin yayın danışma kurulu üyesidir.
R. Berdibay’ın danışmanlığında yirmiden fazla ilim doktoru yetişti.
Halen Hoca Ahmet Yesevi Üniversitesi “Kazak Dili ve Edebiyatı” bölüm başkanlığı yaptı.
Devamını Oku
