29 Nisan 1954’te, Doğu Kazakistan bölgesinin Zaysan ilçesine bağlı Ülken Karatal köyünde doğdu. Babası Esdevlet Orazbay (1921-1998), Büyük Vatanseverlik Savaşı gazisi, emekli asker ve bir kimyagerdir. Annesi Salıgbayeva Roza Seyitcankızı (1929), emekli dilbilimcidir. Kazak Devlet Üniversitesi Gazetecilik Fakültesi’nden (1972-1977, Almatı) ve Maksim Gorki Edebiyat Enstitüsü’ndeki Yüksek Edebiyat Bölümü’nden (1983-1985, Moskova) mezun oldu.
Kariyerine Doğu Kazakistan’ın yerel gazetesinde editör
29 Nisan 1954’te, Doğu Kazakistan bölgesinin Zaysan ilçesine bağlı Ülken Karatal köyünde doğdu. Babası Esdevlet Orazbay (1921-1998), Büyük Vatanseverlik Savaşı gazisi, emekli asker ve bir kimyagerdir. Annesi Salıgbayeva Roza Seyitcankızı (1929), emekli dilbilimcidir. Kazak Devlet Üniversitesi Gazetecilik Fakültesi’nden (1972-1977, Almatı) ve Maksim Gorki Edebiyat Enstitüsü’ndeki Yüksek Edebiyat Bölümü’nden (1983-1985, Moskova) mezun oldu.
Kariyerine Doğu Kazakistan’ın yerel gazetesinde editör olarak başladı (1971). Cumhuriyet Çocukları gazetesinde ve Kazak Edebiyatı gazetesinde muhabir, Yazıcı yayınevinde ve Kazakistan TV’sinde editör, Yazarlar Birliği Yönetim Kurulu’nda sekreter, Jas Kazak ve yan kuruluşu olan Yeni Nesil gazetelerinin kurucusu-genel yayın yönetmeni, Kazakistan Cumhuriyeti Dışişleri Bakanlığı Uluslararası Kültürel İlişkiler Daire Başkanlığı, Kültür ve Enformasyon Bakanlığı Terminoloji ve Onomastik Daire Başkanlığı’nda idari görev, Kazakistan Hükümeti Kültür ve Sosyal İşler Dairesi Başkanlığı görevi, Kazak Edebiyatı ve Yıldız dergilerinde genel yayın yönetmenliği görevlerinde bulundu. 2018 yılında Yazarlar Kongresi’nde Kazakistan Yazarlar Birliği Yönetim Kurulu Başkanlığı’na seçildi. Başkanlığını yaptığı bu birliğin 850 üyesi vardır.
Şiirlerini Kazak Türkçesiyle yazmaktadır. İlk şiirleri 14 yaşında ulusal basında yayınlandı. İlk kitabı da 20 yaşında yayınlandı. 28 yaşında SSCB Yazarlar Birliği’ne üye oldu. Kazak Türkçesiyle, seçilmiş eserlerinden oluşan 3 ciltlik ve 7 ciltlik eserleri yayınlandı. “Kiiz/Keçe Kitabı” şiir koleksiyonu, “Abilhayat” deneme koleksiyonu birkaç kez yeniden basıldı. Şiirleri birçok dile çevrildi. Eserleri, Fransa, Türkiye, Rusya, Moğolistan, Çin, Kırgızistan, Özbekistan ve Azerbaycan’da birkaç kez yeniden yayınlandı. Kolombiya’nın Medellin kentinde düzenlenen 22. Uluslararası Şiir Festivali’ne katıldı ve şiirleri İspanyolca olarak “Prometheus” almanağında/yıllığında yayınlandı. Şimdilerde de bir düzineden fazla şiir ve deneme kitabının yazarıdır.
2017 yılında Ulan Batur’da düzenlenen 37. Dünya Şiir Festivali’ne katıldı, Altın Madalya ile ödüllendirildi ve UNESCO Kültür Sanat Akademisi’nin daimî üyesi oldu. 2016 yılında ünlü İngiliz şair John Glenday tarafından tercüme edilen “Natürmort” şiiri İngilizce olarak yayınlandı ve bu Londra’daki Barbican Kütüphanesi’nde sunuldu. Şairin şiirleri 2017 yılında İspanyol şair Justo Jorge Padron tarafından çevrilen “Modern Kazak Şiiri Antolojisi”nde İspanyolca olarak yayınlandı. Magdeburg’da yaşayan Suriyeli çevirmen İmad Tahinek, şairin Athanas Vanchev de Tracy tarafından Fransızcaya çevrilen “Kiiz/Keçe Kitabı”nı Arapça’ya çevirdi. Ulugbek’in şiirleri, “Kazak Şiiri Antolojisi”nde yer alan 30 şair arasında Birleşmiş Milletler’in önde gelen 6 diline “İngilizce, Fransızca, İspanyolca, Çince, Arapça ve Rusça” çevrildi. Ulugbek’in bazı şiirlerini, T. Muhamedjanov (Kazakistan), İgor Krutoy (Rusya) ve diğer ünlü besteciler şarkı yaptılar. “Zaman-ay” şarkısı da uluslararası nükleer karşıtı hareketin marşı oldu ve Japon şarkıcı Tomako’nun, Tokyo’da çıkardığı üç dilli CD’sinde yer aldı. Ayrıca, Hiroşima şarkıcısı Rieko Michida’nın repertuarındaki ana şarkı oldu. Ulugbek, baba ve oğul besteciler Aytkali ve Arman Jayımovtar tarafından yazılan “Beybars” operasının librettosunu yazdı. Ulugbek’in “Kara Pima” adlı şiirinden uyarlanan uzun metrajlı bir film yapılmış ve bu şiirden yola çıkılarak gösteriler iki bölge tiyatrosunda gerçekleştirilmektedir. Şairin tarihi draması “Zere”, Nur-Sultan’da K. Kuanışbayev’in adını taşıyan Ulusal Devlet Tiyatrosu’nda düzenli olarak sahnelenir. Ulugbek’in şiirleri son yıllarda çeşitli dünya şiir almanaklarında/yıllıklarında İngilizce olarak yayınlandı. Ulugbek ayrıca çeviri alanında da çalışmalar yaptı. Hint, Türk, Fin Arap, Ukrayna, Azerbaycan, Kırgız, Moğol, Abhaz, Kore (güney) şairlerinin şiirlerini, M. Basyo, J. Rumi, G. Heine, F. Skorina, M. Lermontov, A. Blok, A. Jafri, H. Baççan, O. Türkay’ın da bazı eserlerini Kazak Türkçesine çevirdi.
Ulugbek Esdevlet, Kazakistan Gazetecilik Akademisi’nin asli üyesi, Beşeri Bilimler Akademisi Fahri Akademisyeni (2004), Şakarim Devlet Üniversitesi ve Muhtar Avezov’un adını taşıyan Semey Üniversitesi Fahri Profesörü (2007), Türk Dünyası Edebiyat Dergileri Kongresi Daimî Konseyi’nin üyesi, Avrasya Edebiyat Dergileri Kongresi Daimi Konseyi’nin üyesi olmaya layık görüldü (2008). Uluslararası Nesimi Ödülü (Türkiye), Onur Nişanı (2001), Rusya’dan Lev Tolstoy, Mihail Lermontov ve Sergey Yesenin’in Altın Madalyaları ve Almanya Sanat Derneği’nin Germania Goldener Büyük Yarışması’nın Altın Diploması ile ödüllendirildi. “Beyaz Karavan” adlı şiir koleksiyonu için Kazakistan Gençlik Birliği Ödülü’nü (1986), “Zaman-ay” koleksiyonu için Uluslararası Alaş Ödülü’nü, “Kiiz/Keçe Kitabı” için Kazakistan Cumhuriyeti Devlet Ödülü’nü kazandı. Kırgız Türkçesinde yayınlanan “Biz de Aşık Olduk” kitabıyla, B. Sarnogayev’in adını taşıyan Kırgızistan Bağımsızlık Ödülü’nü ve Altın Madalya’sını kazandı (2012).
Kazak sitesi “Edebiyat Portalı” tarafından yıl boyunca gerçekleştirilen çevrimiçi bir anketin sonuçlarına göre Ulugbek, son 60 yılda Kazakistan’ın en iyi 10 şairi listesinde ve bağımsızlığın en iyi 5 şairi arasında yer aldı. 2002 yılında Kazakistan Cumhuriyeti Devlet Ödülü’nü alan Ulugbek Esdevlet’in “Kiiz/Keçe Kitabı”, Kazakistan Kütüphaneler Birliği tarafından 2021 yılında “30 Yıllık Bağımsızlık, 30 Kitap” kampanyasında seçilen 30 kitaptan biri olarak ülkenin tüm kütüphanelerinde halkın okumasına sunuldu. Ulugbek, Ulusal TV Kanalı’nın düzenlediği oylama sonucunda Cumhuriyet’in 30 yıllık Bağımsızlık sürecinde toplumun en iyi 30 ismi listesine dahil edildi (2021). Ulugbek’in eserleri, Kazakistan Cumhuriyeti Eğitim ve Bilim Bakanlığı’nın onayı ile ortaokul 10. sınıflar için ders kitaplarına dahil oldu ve “Kazak Edebiyatı” antolojisinde yer aldı.
Ulugbek Esdevlet aynı zamanda evli olup, iki çocuk babasıdır. Eşi Esdevletova Beysengül Kenjebekkızı, emekli laboratuvar doktorudur. Kızı Nazım, uluslararası gazeteci ve Kazakistan Ulusal TV kanalının sunucusudur. Oğlu Rollan, uluslararası ekonomist ve yöneticidir. Yedi torun sahibidir.
Eserleri
Esdevlet ilk şiirlerini 1974’te Kanat Kaktı adlı antolojide yayımladı. Şiirleri on üç yaşından itibaren yayımlanmaya başlayan şairin ilk şiir kitabı da yirmi yaşında yayımlandı. Kanat Kaktı (1974), Közderine Ğaşıkpın (1974), Juldız Jarığı (1977), Altaydın Altıntamırı (1979), Ulıstın Ulı Küni (1982), Ak Kerüven (1985), Altay Asuları (1988), Jaratılıs (1989), Jürektegi Jarılıstar (1995), Zaman-ay (1999), Kiiz Kitap (2001), Ahilles’in Ökşesi (2003), Kara Pima (2006), Intık Zar (2009), Abilhayat (Anı ve deneme, 2010), Ğumır Jas (2013), Samırsın (seçme şiirler, 2016), Perişte Kız (şarkı ve şiir antolojisi, 2017) adlı kitapları vardır. 2006’da Jazuvşı yayınevinden iki ciltlik, 2004’te Kazığurt yayınevinden beş ciltlik, 2014’te de üç ciltlik bütün eserleri yayınlandı. Kiiz Kitap adlı eseri için de Ulugbek şu sözleri ifade etmiştir:
Devamını Oku
