Bütün katılımcıları saygıyla selamlıyorum.
Öncelikle Pamukkale Üniversitesi Altay Toplulukları Dil ve Kültürleri Araştırma ve Uygulama Merkez’ine, Tonyukuk yılında böyle güzel bir toplantıyı düzenlediği için şükranlarımızı ifade ediyoruz.
Pamukkale Üniversitesi bu yıl birçok uluslararası faaliyete ev sahipliği yaptı. Kazakistan’da bu yıl, aynı zamanda Abay yılıydı. Sayın Prof. Dr. Nergis Biray Hocam ve arkadaşları, bu yıl vesilesiyle kültür hayatımıza Abay ile ilgili abidevî bir eser kazandırdılar. Denebilir ki, bu çalışmayla Abay’la ilgili önemli makalelerin ekserisini Türkçemize, dilimize kazandırdılar. Büyük bir eser sahibi olduk onların sayesinde. Bugün de önemli bir faaliyete ev sahipliği yapıyorlar, kendilerini tebrik ediyorum ve bizi de davet ettikleri için teşekkür ediyorum. Tabii bir teşekkürümüz de UNESCO Millî Komisyonu Başkanı Prof. Dr. Öcal Oğuz hocamıza. UNESCO’nun son yıllarda Türk kültürünün dünyaya tanıtılması noktası bağlamında yaptığı başarılı faaliyetler için müteşekkiriz. Biliyorsunuz, Tonyukuk Yılı ve diğer pek çok etkinlik UNESCO’nun takvimine Türk Cumhuriyetlerinin ortak teklifiyle geçti. UNESCO içerisinde Türk Cumhuriyetleri, UNESCO’ya üye devletler bir konu olduğunda Türk bloğu olarak hareket ediyorlar. Oradaki UNESCO temsilcileri toplanıp oylamada ne karar vereceklerini hangi oyu kullanacaklarını kararlaştırıp sonra salona girdiklerinde Türkler birlikte oy kullanıyor. Bu doğrusu bizim gibi Türk dünyasıyla ilgilenenler için Türk dünyasında, dünyada yıllardır diplomatik yalnızlık çekmiş bir ülkenin temsilcileri için çok heyecan verici. Bir uluslararası blok olarak Türk Cumhuriyetlerinin hareket ediyor olabilmesi kıvancımız olmaktadır. Değerli katılımcılar, bugün UNESCO’nun çalışmalarında Türk Cumhuriyetleri blok olarak hareket edebiliyorsa bunun temellerini Tonyukuk’ta bulabiliriz. Tonyukuk’un o dönemki yaptığı faaliyetler ve Türk kültür ve tarihine yaptığı katkılar tarih içerisinde bugüne doğru açımlandığında yüzyıllara damgasını vurmuş faaliyetlerdir. Bilindiği gibi Tonyukuk üç kağan döneminde de aktif olarak faaliyet gösteriyor. Bu üç kağandan özellikle Kapġan Kağan dönemindeki faaliyetleriyle Tonyukuk, Türk birliğini sağlıyor. Sayın Cengiz Alyılmaz da biraz evvel tafsilatıyla anlattılar, Türk devletinin dışında kalan Türk boylarını; Kırgızları, Türgişleri, diğer boyları Kapġan Kağan’a rağmen, Kapgan Kağan’ın iradesine rağmen Türk birliğine katıyor. Bu Türk birliğine katmaktır ki, bugün Türk dünyası dediğimiz hissi, Türk dünyası dediğimiz düşünceyi oluşturan hadisenin temelini teşkil etmektedir. Türk dünyasında bütün bu dünyanın mensupları kendilerini Türk atanın nesilleri, Türklüğün mensupları olarak hissediyorlarsa bunun temeli, Tonyukuk’un sağladığı birlikle başlamaktadır. Bir an bu birliğin sağlanmadığını düşünelim. Tonyukuk o dönemde bu birliği sağlamasaydı Türk birliği Türk halkları aynı bayrak altında toplanmasaydı, Türk adıyla anılmasaydı daha sonraki dönemlerde ve bugün belki yine dilimizin birliğinden birbirimizi bulmaya çalışacaktık ama adımız herhalde Türk olmayacaktı. Bize bu kadar eski ve köklü bir birlik temeli; hepimizin şeref duyduğu, hepimizin gururla sahiplendiği Türk dünyasının her ferdinin her devletinin gururla sahiplendiği bir kültürel zemin oluşmamış olacaktı ki buradan hareket edersek UNESCO içerisindeki Türk Cumhuriyetlerinin birlikte oy kullanmaları da Tonyukuk olmasaydı herhalde sağlanamamış olurdu. Dolayısıyla Tonyukuk sadece kendi dönemini etkileyen değil, tarihte çok az lidere nasip olacak şekilde kendinden sonraki yüzyılları etkileyebilen bir büyük devlet adamıdır. Tabiî onun devlet adamlığı vasfı, özellikle bizim tarih yazıcılığımız devlet meseleleri ve askerî meselelere çok önem verdiği için öne çıkıyor. Elbette kıymetli ama kültür hayatımız bakımından da Tonyukuk’un biz ayrı bir öneme sahip olduğunu biliyoruz.
Yazarlar Birliği Başkanı olarak ifade etmek istiyorum ki, Türk edebiyatının ilk yazarı Bilge Tonyukuk’tur. Bunu söylemekte öyle zannediyorum hiçbir beis yoktur. Biz Tonyukuk’u anlatırken, yeni nesillere Tonyukuk portresi çizerken Tonyukuk’un bu sivil vasıflarından da kültür adamı yönünden de bahsetmeliyiz diye düşünüyorum. Dilimizin ilk yazarı Bilge Tonyukuk ayrıca sadece yazarı değil Türkçe’nin ilk yayıncısıdır aynı zamanda. Kendinden önce yazıtlar var ama bir edebî metni halkı için yayınlayan ilk yayıncımız. Bir metni taşa kazımak, granitlere kazımak, o gün için herhalde yayıncılığın en üst seviyesi olsa gerek. Tarih içinde yayıncılığın türleri kâğıda basmak, daha sonra deride, parşömen kağıtlarda eserlerin yayınlanması vaki. Şimdi dijital yayıncılığımız var. Youtuber’lara kadar video yayıncılığı da var. Ama tarihin o dönemi için granitler üzerine bir edebî metni yazmayı önemli bir yayıncılık faaliyeti olarak düşünüyorum. Bunu diğer yazıtlarda da Türk Kağanlığı dönemindeki sosyal devletin halka önem verme anlayışı bakımından, kendi fikirlerini halkıyla paylaşan bir lider olması bakımından da önemsiyorum.
Tarih yazıcılığımız bakımından da Bilge Tonyukuk bir tarih yazıcısı ve ilk tarih yazarımız olarak kabul edilse yeridir. Sayın Cengiz Alyılmaz çok isabetli buyurdular. Bilge Tonyukuk, Türk istihbarat teşkilatının da Türk istihbaratçılığının da herhalde kurucusu sayılsa yeridir. Bu özellikleriyle Bilge Tonyukuk sadece Türk kültürünün değil elbette bölgedeki halkların ve dünya kültürünün önemli bir figürü, önemli bir şahsiyeti haline geliyor.
Bu yıl UNESCO tarafından Bilge Tonyukuk Abidesi’nin dikilişinin 1300. Yılı vesilesiyle anma ve kutlama programı içerisine alınması, onun uluslararası bir kültür şahsiyeti olduğunun tüm dünya tarafından da benimsenmesi anlamına geliyor. Elbette bu araştırmalar daha devam edecek. Bu yılki ivmeyle önümüzdeki yıllarda da Bilge Tonyukuk ve Orhun Abideleri ve genel olarak yazıtlarımız konusundaki çalışmaların gündemde kalmasını ve canlı tutulmasını diliyorum.
Bu vesileyle hepinizi tekrar saygıyla selamlıyor, toplantıya emeği geçen bütün arkadaşlarımıza bir kez daha şükranlarımızı sunuyorum.
Dr. Yakup Ömeroğlu
Avrasya Yazarlar Birliği Başkanı
