Kemel Tokayev'in hayatını ve yaratıcı yolunu bilenler onun milli çıkarlar yolundaki hedeflerine yaşadığı Sovyet iktidarı döneminde hayatını riske atarak ulaştığını iyi bilirler. O, yoksulluğun ve açlığın derin acısını başından geçirdi. Dünkü korkunç dehşetli savaşın ağır darbelerinden de geçti.
Zor zamanlarında Kırgız Eli’nin Toka sülalesine kucağını açtığını, barındığı memleket olduğunu söylemek isterim. Sürgüne maruz kalan Toka'nın eşi, iki oğlu ve bir kızıyla birlikte şimdiki Bişkek şehri Frunze-Pişpek'e sığındığı bilinmekte. Bu karmaşık dönemde Kemel Tokayev'in kız kardeşi ve annesi trajik bir durumla karşı karşıya kalır. Kasım ve Kemel babalarından ayrılarak yetimhaneye yerleştirilirler. Bunun gibi birçok olay yaşanmıştır. Kırgızlar ve Kazaklar hangi dönem olursa olsun, her zaman birbirlerine destek, kardeş olmuşlar, iyi dileklerle birbirinin duacısı olmuşlardır! Bizim kardeşliğimiz nice sınavdan geçmiş nesiller boyu süren bir kardeşliktir!
Cesur yazar, ömrünün sonuna kadar kendi halkının refahı ve çıkarları için hizmet etti. Milletinin manevi gelişimine büyük katkı sağladı.
Herhangi bir milletin, halkın kaderinin ve yaşadığı tarihi dönemlerin, her şeyden önce o halkın edebiyatına damgasını vurduğu hakikattir. Her milletin ve halkın edebiyatında savaşın dehşetini anlatan pek çok yazar vardı. Savaşı kendi gözleriyle gören gazi yazar ve sanatçı Kemel Tokayev'in çalışmalarındaki ana temalardan biri savaşın gerçekliğiydi.
Sanatın en yüksek zirvesi gerçeği aktarmaktır. Kemel Tokayev eserlerinde savaşın gerçekliğini çarpıtmadan ustalıkla tasvir etti. O, "Asker Savaşa Gitti" romanında düşmanla ilk karşılaşmasını, askerlerin yiğitliğini ve çok etnik gruptan oluşan alayın askerlerinin başlarını birleştiren ortak amacından, yani Vatan’ı savunmak, düşmanı yenmekten bahseder.
Totalitarizm devrinde yaşayıp pek çok şeyi açıkça söylemenin mümkün olmadığı zor zamanlara rağmen Kemel Tokayev okuyucularına dönemin gerçeklerini çarpıtmadan eksiksiz aktarmaya çalıştı. Onun yaşadığı dönemde yasaklanmış olan tarih sayfalarına milletinin bugün olduğu gibi yoğun ilgi duyacağına emindi.
Asker yazar Kemel Tokayev, sivil duruşu güçlü bir şahsiyettir. Kemel Tokayev'in başlıca kişilik niteliği hayata olan sevgisi ve yakınlarına duyduğu sınırsız sevgidir diyebiliriz. Hayata, kardeşe, arkadaşlarına olan sevgisi onun tüm zorluklara karşı durabilmesine ve üstesinden gelmesine yardımcı oldu. Ruhunun yücelmesini sağladı.
Biz Kemel Tokayev'in ne kadar sevgi dolu bir baba, kollayıcı bir kardeş, sadık bir arkadaş ve yetenekli bir yazar olduğunu "Yıldızlı Sefer", "Özel Görev", "Geleceğe Dair Düşünceler", "Asker Uzaklara Gitti", "Ruhun Gücü ve Yaratıcı Yetenek", “Millete Eksiksiz Hizmet Etmek”, “Zafer Mektupları” ve başka da insanlık ve vatanperverlik gibi genel beşeri değerleri yücelten eserlerinden görmekteyiz.
Onun eserlerindeki karakterler modern insanın olması gerektiği gibi sade, dürüst, cesur insanlardır. Kemel Tokayev'in eserlerinin kahramanları haline gelen gerçek profesyonel meslek sahipleri çağdaş zamanımızda manevi bakımdan gelişmiş bir insan yetiştirmek için elzemdir. Bizce Kemel Tokayev'in eserlerinin değeri ve önemi budur.
Kazak Türkçesinde soylu, asil anlamında kullanılan “tekti” diye güzel bir kelime var. Asaletten gelen hem mükemmel bir akıl hem de dik duruşlu bir karakter vardır. Bu asil nitelikler özellikle Kemel Tokayev'in eserlerine yansıyor.
"Babamın eserlerindeki yaratıcılığını düşündüğümde neden polisiye türünü seçtiğine cevap arıyorum. Tekrar okuduğumda babamın eserlerinin hem yetişkinler hem de çocuklar için anlaşılır olduğunu fark ettim. Bunlar zaman değiştikçe iz bırakmadan kaybolup giden ucuz kitaplar kategorisinde değillermiş. Bu şahsiyetin okuyucusunun çok olması ve kitaplarının yüzbinlerce tiraj ile dağıtılmasının bu şartlardan kaynaklandığını düşünüyorum" demişti Kasım-Jomart Kemelulı Tokayev babasının eserlerinden bahsederken.
Nitekim sıradışı bir şahsiyet olan Kemel Tokayev'in sanatsal eserlerini etkilenmeden, duygulanmadan okumak mümkün değildir. Onun kaleminden doğan eserlerinden hangisi olursa olsun hepsinde tam bir devrin hakikati tasvir edilir. Onun eserleri tüm insanlığı asil insanlığa, yüksek akıl ve ferasete, vatanı, milleti ve toprağı sevmeye, baba ve anaya değer vermeye, milli değerleri korumaya davet eder.
Polisiye türündeki "Taskın" (Taşkın), "Kömeski İz" (Soluk İz), "Tünde Atılğan Ok” (Gece Sıkılan Kurşun), "Kastandık” (Komplo), "Sarbağanda Bolğan Okiğa” (Sarğaban'daki Olay), "Tanbalı Altın" (Damgalı Altın), "Sonğı Sokkı" (Son Darbe), (Ataman Dutov ve Sovyet istihbaratçıları hakkında roman Kazak edebiyatındaki ilk polisiye roman olarak değerlendirilmiş) "Uyasınan Bezgen Kus” (Yuvasını Terk Eden Kuş" gibi eserlerinde mesleğini tüm kalbiyle seven, işine sadık insanların imajını yaratmayı başarmıştır. Onun eserlerinde polislerin ve güvenlik kurumlarının cesur görevlileri kendi güçlerini ve zamanlarını feda ederek tehlikelere karşı kendi hayatlarını adamaya hazır duran gerçek kahramanlardır.
Kemel Tokayev ve onun kaleminin yarattığı eserler, yalnızca yurttaşları için değil, aynı zamanda onun çalışmalarını seven ve takdir eden dünya halkları için de gerçek bir yetenek ve vatanseverlik örneği oldu ve olmaya devam ediyor. Onun eserleri günümüzde bile oldukça popülerdir.
O, hayatı boyunca dürüstlük yolundan ayrılmamış, hedef edindiği yüce hayallerine, yüksek amaçlarına ulaşmak için mücadele etti. Kendi milletinin yarınki parlak geleceği için sadakatle çalıştı. Yazar Kemel Tokayev'in örnek olan yaşam tarzı, yaratıcılığı, çalışkanlığı ve ahlaki nitelikleri, izlediği yaşam ilkeleri, şüphesiz milletin maneviyatının gelişmesine katkı sağlayan değerli bir hazine, silinmez bir miras olarak kalacaktır.
Uluslararası TÜRKSOY Teşkilatı'nın, Kazak polisiyesinin öncüsü Kemel Tokayev'in uzun hikayeler koleksiyonunu ilk kez Türkiye Türkçesine çevirip yayınlama çalışmalarına başladığını da belirtmek isterim. Yazarın edebi mirasını TÜRK dünyasına daha da üst düzeyde tanıtılması açısından önemli bir o
