Kazak edebiyatındaki dedektif türünün dedesi olarak tanılan Kemel Tokayev’in hayatı ile sanatkarlığı Sovyet dönemine denk geldi. Kaderinde nice zorluklar çeken o, 1930 senelerinde anne ile babasıyla birlikte Kırgızistan’ın Frunze şehrine göç eder. Anne ile babasından, kız kardeşinde ayrıldı. Abisini kaybetti, hep aradı. Daha bıyığı terlememiş erken çağlarda savaşa katıldı. Sonra abisinden ayrıldı. Böyle zor dönemler geçiren yazar yılmadı ve yıkılmadı. Tam aksine, güçlendi ve mücadeleci bir askere dönüştü.
Oş kentinde Kazakistan konsolosu olan Muhtar Keribay, Kazakistan Cumhurbaşkanı Kasım Jomart Tokayev’in “Baba Dair” kitabının Kırgız diline çevrildiğini söyledi (çeviren Çınar Okeyeva) ve kitabı redakte etmem için teklif sundu. Kitabı redakte ederken yazarın ne kadar zor hayat geçirdiğini anladım. Göz önümde kitaptaki tüm manzaralar ile fotograflar canlandı.
Kemel Tokayev’in arşivlerde araştırma yaparak edebi eserler verdiğine şaşırdım doğrusu. Genelde bildiğimiz gibi edebi eserlerde birbirine benzer betimlemeler, hikayeler rastlanır. Arşiv dokümanlarından istifade ederek edebi eser yazmak, bu yazarın büyük sorumluluk duygusudur. Demek Kemel Tokayev, tarihi eser yaratan bir yazardır.
Onun kitapları kütüphanelerde öylesine sararöış halde durmazdı. ABD Kongresi Kütüphanesinin bile “Son Vuruş” kitabını aldırtması, çok şeyler bizim için ifade etmelidir. Keşke, bu büyük yazar herşey sansürden geçen eski Sovyet döneminde değil de, bağımsız Kazakistan’da yaşasaydı, Kazak milletinin engin ruhunu, bağımsız fıtratını, ululuğunu eserlerinde rahat bir şekilde beyan ederdi.
Yazarın iki hayatı vardır derler. Onun yarattığı eserlerini unutmadan okumak ve zaman zaman yazarı yad etmek gelecek neslin tarih önündeki borcudur. Sanırım, onun eserlerinin tümünü Kırgız diline çevirtmek gerekir, müze evini Bişkek’te açmak lazım ve Bişkek’in bir cadde ismini Kemel Tokayev adını vermek gerekir. Bu konuyu her iki devlet hükümetleri dikkate alırlar diye düşünüyorum.
