Abay Kunanbayulı, Çağdaş Kazak edebiyatının kurucusu olması yanında hem Kazak kültürü hem de bütün Türk dünyası kültürü için önemli bir şahsiyettir. O, Kazak dili, edebiyatı, kültürüne olduğu kadar bütün Türk dünyası edebiyatı ve kültürüne de yenilik ve zenginlik getirmiş; bu dünyayı kaleminin gücüyle kendine hayran bırakmıştır. Hem şiirlerinde hem de kara sözleriyle Kazak kültürünü ve Türk kültürünü her yönüyle ortaya koymuştur.
Kazakistan Cumhurbaşkanı sayın Kasım Comart Tokayev’in 2020 yılını, doğumunun 175. Yılı vesilesiyle “Abay Yılı” olarak ilan etmesi, biz yazarlar, şairler kadar bütün Kazak halkı ve Türk dünyası için de memnuniyet vesilesidir.
Kazak edebiyatının önde gelen temsilcisi olan şair ve düşünür Abay, hem Doğu hem de Batı klasiklerine vakıf olan, Doğu’dan Nevaî, Hafız, Nizamî ve Fuzulî gibi şairlerin eserleriyle beslenen, bunun yanında Rus edebiyatının zirve şahsiyetlerini de okuyup onlar vasıtasıyla Batı edebiyatı klasiklerini tanıyan ve ülkesinde tanıtan büyük bir ediptir. O, Arap ve Fars edebiyatı kadar Rus edebiyatına da vakıftır. Osmanlı edebiyatını da bilir. İyi bir aile ve okul eğitiminden geçmesi, onun bu başarıya ulaşmasındaki en büyük etmendir. Birçok eserinde Doğu ve Batı’yı iyi sentezleyen, şiir ve söz sanatı üzerinde özellikle duran, kendi milletinin değerlerini yansıtmak ve diğer dünya kültürleri ve değerleriyle karşılaştırarak sunmak yolunda eserler kaleme alan yazar, Rus yazar ve şairlerinin eserlerini Kazak Türkçesine aktardığı gibi bazı Kazak Türkçesiyle yazılmış eserleri de Rusçaya çevirmiştir.
Abay, babası Kunanbay’ın yanında beylik ve idarecilikle ilgili uygulamaları öğrenip idareci ve devlet adamı olma yolunda adımlar atmaya başladığında henüz on üç yaşındadır. Bu yıllarda halkının ve toplumun problemlerini de öğrenir. Henüz o yıllarda bile halk arasında akılcı ve gerçekçi yaklaşımıyla, adaletli olmasıyla tanınır. Halkı için, onların sahip olduğu dünya görüşü için halkın millî ve manevî değerleri ile ilgili konuları irdeler, bunları öne çıkarır, halkın sorunlarını gerçekçi bir bakış açısıyla kaleme alır.
Abay, şair ve düşünür olması yanında bir edebiyat bilimcidir de. Kazakistan’ın tarihi dönemlerindeki toplum ve edebiyat yapısıyla ilgili konularda ilmi araştırmalar yapan bir araştırmacıdır. “Kara Sözler” adlı eserindeki 45 kara sözde ve şiirlerinde halkın hatalarını eleştiren bir eleştirmen, adalet ve adaletsizlik, insanlık, sanat, edebiyat, söz sanatı ve bilimsel alanlarda felsefi fikirlerini ortaya koyan bir topum mühendisi gibidir.
Abay’ın akılcılığı, toplumu aydınlatması, nasihatlerde bulunması sadece Kazak halkı için kaleme alınmış değildir. O her mısrası ve satırında bütün Türk dünyasına seslenmektedir. Türk dünyasının gençleri onun yolunu takip ederek daha aydınlık, akılcı ve gerçekçi bir Türk Dünyası kurma ideallerini gerçekleştirme yolunda daha hızlı yol alacaklardır. O, bütün Türk dünyasının tanıması, takip etmesi ve anlaması gereken büyük ve aydın bir şahsiyettir.
Türk dünyasının bütünlüğü açısından ele alındığında da birleştirici bir unsur, yön ve yol gösteren bir “aksakal” ve “abide bir şahsiyet” olarak görmemiz gereken ediplerden olan Abay’ın bütün Türk dünyasında tanıtılması önemli bir meseledir. Bu açıdan Abay Kunanbayulı’nın Türkiye’de daha iyi tanıtılması, 2020 yılı içerisinde Avrasya Yazarlar Birliği olarak değişik etkinlikler yapmayı planlamaktayız. Bunlardan birisi hacmi bin sayfayı bulan ve pek çok bilim adamı ve araştırmacının yazılarından oluşan bir Abay kitabını Türkiye’de yayınlamak olacaktır. İki yıllık bir süreçte hazırlanan bu eser, Türkiye’deki bilim adamlarının Abay’la ilgili yazdıkları farklı konulardaki makaleler yanında Kazakistan’da Abay üzerinde çalışmalar yapan bilim adamlarından istenen makalelerin Türkiye Türkçesine aktarılması sonrasında ortaya konulmuştur.
Eserde Kazakistan’da Abay Kunanbayulı üzerindeki çalışmalarıyla tanınan uzmanların ve bilim adamlarının yazdığı makaleler, Pamukkale Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi Çağdaş Türk Lehçeleri ve Edebiyatları Bölüm Başkanı Prof. Dr. Nergis Biray’ın başeditörlüğünde hazırlanmıştır.
Bu büyük hacimli Ulu Abay’ın Doğumunun 175. Yılına Armağan kitabının yayınlanması Türk Dünyası için önemli hizmetlerde bulunan merkezi Nursultan şehrinde bulunan Uluslararası Türk Akademisi ve Kazakistan Ankara Büyükelçiğinin işbirliği ve ortak çalışmaları sonunda Türk okuyucusu ile buluşacaktır.
Ulu Abay’ın Doğumunun 175. Yılına Armağan kitabının tanıtım toplantıları Türkiye’de değişik üniversitelerde gerçekleştirilecektir. Böylelikle Abay, Türkiye’de üniversite gençleri tarafından daha yakından tanınmış olacaktır.
Ayrıca Türk Dünyası ortak edebiyat dergisi Kardeş Kalemler, Abay’ın doğumunun 175. Yılı için özel sayı hazırlamaktadır.
Türk insanı Abay’ı tanıdıkça hem büyük düşünürü hem de onun aracılığı ile Kazak halkını çok sevecek ve saygı duyacaktır.
Doğumunun 175. yılında, büyük düşünür ve şair Abay’a Yüce Tanrıdan rahmet diliyorum.
