Yedi gün geçti. Esirlerin arasında artık açlıktan şişmeye başlayanlar göze çarpıyordu. Yattıkları yerden kalkamayanlar da az değildi.
Şu son günlerde hala bir beklenti içinde, gelip, bizi düşmanın elinden kurtarırlar ümidiyle yaşıyorduk. Kamtaki esirler arasında, ağızdan ağıza, bizimkiler bu hafta saldırıya geçecek ve düşman kendisi kuşatmada kalacak, gibi sözler dolaşıyordu. Hatta, bizimkiler özel bir plan düşünmüş oldukları için böyle cephe gerisi topraklara düşmanın geçmesine izin veriyorlar, bu yolla onu çuvala sokmayı planlıyorlar, diye savaş stratejisinin bazı yönlerinden bahsedenler de vardı.
Gün geçtikçe, bu sözler azalmaya ve ümitler de sönmeye yüz tutmuş, kurtulacaklarına olan inançları da tükenmeye başlamıştı. Çünki top sesleri hiç duyulmuyordu. Orşa şehri üzerinde bombaların patlaması da kesilmişti. Cephenin çok uazaklara, geri bölgelere ilerlediği anlaşılıyordu. Cephe yurt içine doğru ilerledikçe, bize de biraz daha vatanımızdan uzaklaşıyoruz gibi geliyordu.
Kampın sokak kapıları açılıyor, oradan her gün kampın içine doğru yeni esirler giriyordu. Onlarla bizim görüşmemiz yasaklanıyor. Yeni esirler avlunun demir dikenli tellerle bölünmüş olan öbür tarafına doğru kovalanıyorlar. Böyle olmasına rağmen, teller de hatta engel olamıyor, dostlar dostlarını bulabiliyordu.
Bu sözleri işitip, Petro hızla telli duvara yaklaşıyor. Dostunu görünce sevinsin mi, üzülsün mü, şaşırsın mı – bilemiyor.
Sonra birden susuveriyorlar. Aynı taburun iki savaşçısı bu esirlik yüzünden bir biri önünde utanç duyarak sözsüz kalakalıyor.
Ama kendisi dostunun açlıktan büyüyüp kalmış gözlerinden gözlerini alamıyor. Bu zor haberi belki söylemese miydi? Fakat ne yapsın, gerçeği bilmelidir.
İki dost geçenlerde taburda birlikte bulundukları arkadaşlarını konuşuyor. Kimi hatırlasalar, ya ölmüştür, ya habersiz kaybolmuştur. Az da olsa içi rahatlatacak tek bir haber bile yoktur.
Yine susuyorlar. Daha ne konuşulabilir ki?!
Vasya Petro’nun arkasındaki esirlere bakıyor:
Vasya birşey söylemiyor. Söylemeye gerek yok ki, anlamak zor değil...
O anda her iki taraftan da iki Alman askerinin hızlı adımlarla bunlara doğru yaklaştıkları görülüyor.
Eski esirlerle yenilerini konuşturmuyorlar. Dostların her ikisi geri çekiliyor. Üstelik Alman askeri Vasya’nın arkasından yetişip, tüfeğinin namlusuyla sırtına dürtüyor. Vasya tökezliyor, bütün gücüyle düşmemeye çabalıyor, başarıyor da. Sonra esirlerin arasında kayboluyor. Bu hale kimse şaşırmıyor, düşmandan daha ne beklenebilir ki?!
Ben kaç gündür Vasiliy Petroviç’i arıyorum, fakat kendisiyle birtürlü karşılaşamıyorum. Nerede bu adam? Kaçıp gidebildi mi yoksa?
Bunları düşünür düşünmez onun sesini duyuverdim:
Cevap duyulmadı. Ancak gece olunca, bizim tarafımıza küçük küçük taşlar düşmeye başladı. Esirlerin kır postası işe başladı demek. Bu taşlar sarılıp bağlanmış olan küçücük kağıt parçalarında yazılmış olanlardan biz savaş hakkında bir hayli haber almış olduk. Elimize ‘Pravda’ gazetesi bile geçmişti.
Vasiliy Petroviç’in bugün nedense keyfi yerinde görünüyor, kalotunu ensesine itmiş, asker gömleğinin üzerinden kemer yerine bir bağla kuşanmış. Bayağı uzamış koyu sakallı yüzünü eliyle sıvazladıktan sonra:
Yerinden fırladı. Kırık dökük duvarın yanına gidip, birkaç kerpiç getirdi ve onları bir biri üzerine yığdı. Biz merakla bakıp duruyoruz. Bu adam ne yapmayı göze aldı?
Bundan sonra adam cam kırıkları bulup getirdi. Onları bir birine vurarak rendeleyerek birşeyler yaptı ve sadece berberlerde olabilecek ciddiyetle şu cam parçalarının kenarına parmağını hafifçe bastırıp bastırıp baktı.
Doğrusu, benim ‘cam parçasıyla tıraş etmek mümkün’ olduğunu işitmişliğim vardı, fakat onun gerçekten olabileceğine pek inanmazdım. Şimdi burada pekala inanıvermiştim. Henüz çoğumuzun tanımadığı berber, hepimize kendi ustalığını sergiliyordu.
‘Berber salonu’nu açmak için hazırlık işleri henüz tamamlanmamıştı. Tarak ve makas da gerekiyordu. Usta bu defa da şaşırıp kalmadı. O on kadar kibriti dar bir tahta parçasına dizdi ve iyice bağladı: iki taraflı tarak oldu çıktı. O sırada yeteri kadar kerpiç getirilmiş ve onlardan bir ‘masa’ da ortaya konmuştu. En sonunda bir aynaya ihtıyaç olduğu anlaşıldı. Bazıları: ‘Tamam ya, aynadan başka da olur...’, - diyenlere berber usta:
O sırada esirlerden biri nereden bulmuşsa bulmuş, kırık bir otomobil farı getirdi. Usta farı eline aldı baktı:
Vasiliy Petroviç gelip oturdu. Aynada onun yüzü başı aşağı olarak görünüyordu, bunu farkedince kendisini tutamadan kahkahalarla gülmeye başladı. Yan yandan aynayı görebilenler de gülüşmeye başladılar.
On beş dakika geçti geçmedi Vasiliy Petroviç’in tıraşı artık tamamlanmak üzereydi, yüzü gençleşivermişti. Ben ancak o zaman onun daha genç bir adam olduğunu anladım. Tıraş olunca o çok daha zayıf görünüyordu.
İlk bakışta bu bir oyun gibiydi, ama ciddye alarak düşünüldüğünde, bu yaşamaya çabalamak, ruhun sönmesine izin vermemekti, kısacası, denize düşenin yılana sarılması gibi bir şeydi.
Çok geçmedi, kampın birkaç yerinde buna benzer tıraşhaneler ‘açıldı’. Hatta sunulan hizmetin karşılığı olarak ‘ücret’ de uygulandı. Mesela, sakal bıyık tıraşının bir sarılabilecek tütün ile ödenmesi kararlaştırılmıştı. Tütünün yoksa, başka bir şey, hatta mesela gömlek düğmesi de olabilirdi.
Gitgide kampta başka ustalar da bulundu. Esirler arasında demir tellerden dikiş iğnesi, ateş elde etmek için çakmak taşı yapanlar da, hatta oraya buraya bırakılmış yatan sac parçalarından çaydanlıktır, bardaktır yapanlar bile ortaya çıktı ve işe başladı. Tabii ki bunlar hepsi gizlice, kampta bekçilerin dolaşmadığı saatlerde yapılıyordu.
Böylelikle, demir dikenli tellerle kuşatılmış ölüm kampında yaşam uğruna mücadele ilk adımlarını attı.
Nebi Devli’nin ‘Yaşam ile ölüm arasında’ adlı eserinden alıntı.
Çeviren: Asiya Rahimova
