Logo
Light
Dark
System
 

85 Yaşı Onuruna Türkolojinin Balkanlardaki Hafızası: Nimetullah Hafız Armağan Kitabı Yayımlandı

  TANER GÜÇLÜTÜRK
 01 Nisan 2025
Sosyal Medyada Paylaş

Dr. Taner GÜÇLÜTÜRK[1] 

Balkan Türkolojisinin duayen isimlerinden biri olan, akademik çalışmalarıyla bilim dünyasında silinmez izler bırakmış, kurduğu kürsüler, açtığı bölümlerle Türkçe yükseköğretiminin temellerini atan, bıraktığı onlarca eser ve yetiştirdiği sayısız öğrenci ve akademisyenle alana ilham kaynağı olmuş değerli hocam Prof. Dr. Nimetullah Hafız'ın onuruna hazırlanan armağan eser YTB Yayınları'ndan yayımlandı. Söz konusu eser, Hafız'ın hayatını, eserlerini ve Balkan Türkolojisine katkılarını ayrıntılı bir şekilde ele alırken, alanın önde gelen akademisyenlerinin özgün makalelerini de bir araya getirmektedir.

İki ciltten oluşan armağan kitabın birincisinde Prof. Dr. Nimetullah Hafız hakkında birbirinden değerli armağan yazıları, ikinci cildinde de bilimsel makaleler yer alıyor.

Prof. Dr. Tacida Hafız tarafından hazırlanan armağan kitabının birinci cildinde:

Türkoloji, Balkan araştırmaları ve Türk edebiyatına ömrünü adamış Prof. Dr. Nimetullah Hafız’ın 80. yaşına ithafen hazırlanan bu armağan kitap, hocamızın akademik mirasını, insani vasıflarını ve Balkan coğrafyasındaki kültürel mücadelesini belgeleyen bir şaheserdir. Eser, üç ana bölüm ve onlarca bilim insanının katkısıyla, Hafız’ın çok yönlü kişiliğini ortaya koymaktadır. 

“I. Bölüm: Yaşamı ve Eserleri” adlı bu bölümde, Prof. Dr. Nimetullah Hafız’ın özgeçmişi ve bibliyografyası, Türkçe ve İngilizce olarak sunulmuştur. Eşi Tacida Hafız tarafından kaleme alınan bu kısım, onun Priştine’den Kazakistan’a uzanan akademik yolculuğunu, eserlerini ve uluslararası çalışmalarını kronolojik bir düzen içinde aktarmaktadır. 

“II. Bölüm: Yazılar ve Anılar” adlı kitabın en hacimli kısmı olan bu bölüm, 30’dan fazla bilim insanı, edebiyatçı ve dostunun kaleme aldığı yazıları bir araya getirmektedir. Her bir makale, Hafız’ın farklı yönlerine ışık tutuyor: 

İsmet Arasan – "Prof. Dr. Nimetullah Hafız İçin Özel Bir Kaynak” adlı makalesinde Hafız’ın Balkan Türkoloji çalışmalarına kaynaklık eden kişisel arşivinin önemini vurguluyor. 

Ferhat Âşıkferki – "Eğitimci Olarak Prof. Dr. Nimetullah Hafız" adlı makalesinde Kosova’da Türkçe eğitimin canlanmasındaki rolünü, öğrenci yetiştirme metotlarıyla örneklendiriyor. 

Hüseyin Ayan – "Nimetullah Hafız"ı şair ve edebiyatçı kimliğiyle Türk dili üzerindeki duyarlılığını anlatıyor. 

Mehmet Aydın – "Balkanlar’dan Gür Bir Ses" adlı makalesinde Hafız’ın Balkan Türklerinin kültürel kimliğini korumadaki kararlı duruşunu analiz etmektedir. 

Zeynel Beksaç – "Zamana Damga Vuran Bir Aydın" vurgusuyla Kosova’da Türk kültür kurumlarının inşasındaki liderliğini vurguluyor. 

İsmail Cambazov – "Bulgaristan Türk Edebiyatına Hizmetleri" adlı makalesinde Bulgaristan Türklerinin edebi mirasını kayıt altına alma çabalarını belgelemektedir. 

Ahmet B. Ercilasun – "Nimetullah Hafız’la Geçen Günler" adlı makalesinde kişisel anılarla süslü bu yazı, Hafız’ın mütevazı karakterini ve akademik disiplinini yansıtıyor. 

Tuncer Gülensoy – "45 Yıllık Dostluk" adlı makalesinde Türk dilbilimindeki ortak çalışmaları ve Türk lehçeleri üzerine tartışmaları ele almaktadır. 

Abdurrahman Güzel – "Evlad-ı Fatihan Diyarında Tek Başına Mektep" adlı makalesinde Kosova’da Türkoloji çalışmalarını tek başına ayakta tutma mücadelesini anlatmaktadır. 

Ayla Hafız Küçükusta – "Babam Prof. Dr. Nimetullah Hafız” adlı makalesinde aile içindeki sıcaklığını, çocuklarına verdiği kültürel mirası samimi bir dille aktarmaktadır. 

Hayriye Süleymanoğlu-Yenisoy – "Urumeli’nde Bir Kültür Efsanesi" adlı makalesinde Balkanlar’da Türk varlığının sembol ismi olarak Hafız’ın sosyokültürel etkisini incelemektedir. 

Nail Tan – "Türklük Bilimine Hizmetleri" Türk folkloru ve etnografya çalışmalarına katkılarını akademik bir perspektifle ele almaktadır. 

Âşık Şeref Taşlıova – "Hocayı Tanıdığım Günler"  adlı makalesinde  halk edebiyatı sahasındaki iş birliklerini ve Anadolu-Balkan bağlarını güçlendirme çabalarını anlatmaktadır. 

Salih Turhan – "Osmanlı’nın Rumeli Uç Beyi" adlı makalesinde Hafız’ı, Osmanlı’nın Balkanlardaki kültürel mirasını yaşatan bir “uygarlık savaşçısı” olarak betimlemektedir. 

Cengiz Hakov ve Talât S. Halman, Hafız’ın Türkolojiye evrensel bakışını vurguluyor.  Zeki Gürel ve Salih Lika, Balkan Türklerinin eğitim mücadelesindeki rolünü öne çıkarıyor.  Saim Sakaoğlu ve Sabri Tata, edebiyat tarihine dair akademik katkılarını detaylandırmaktadır. 

III. Fotoğraf Albümü Bölümü Hafız’ın 80 yıllık yaşamına dair görsel bir şölen sunmaktadır. Erken Dönem Fotoğrafları: İlköğrenim yıllarından askerlik dönemine kadar Hafız’ın kişisel tarihini kapsamaktadır. 

Devamında Akademik Kariyer dönemiyle alakalı Belgrad ve Sarayevo üniversitelerindeki gençlik yılları, Alexander Von Humboldt bursuyla Almanya’daki çalışmaları, Uluslararası Etkinlikler çerçevesinde Priştine, Mostar, Kotor ve Zagreb’de düzenlediği sempozyumlardan kareler, ailesi, öğrencileri ve Cemal Süreya, Tuncer Gülensoy gibi isimlerle anıları yer alıyor. 

Armağan kitabının birinci cildi sunduğu disiplinler arası zenginlik ile Türkoloji, edebiyat, tarih ve sosyolojiyi harmanlayan makaleleri kapsıyor. Balkanlar’ın kültürel hafızasını ölümsüzleştiren eser Kosova, Makedonya, Bulgaristan ve Bosna-Hersek’teki Türklük mirası varlığının belgelenmesine de kaynak oluşturmakla beraber hocamızın hem bilimsel katkılarını hem de samimi anıların iç içe geçtiği eserin bu kısmı sunduğu görsel arşivle 1940’lardan günümüze uzanan fotoğraflarla tarihi bir belge niteliği taşıyor.   

Devamında 13-16 Nisan 2011 tarihinde Prizren’de (Kosova’da) düzenlenen beşinci Uluslararası Balkan Türkoloji Araştırmaları Sempozyumu’ndan birkaç fotoğraf, Prizren’de düzenlediği iki Uluslararası Türk Kültürü Seminerinden kalan birkaç fotoğraf, Bilkent-Kosova Üniversitesi karşılaşmasıyla yüksek lisans öğrencileriyle bir arada düzenlenen panel, 2015 tarihinde müşterek düzenlenen “Balkanlar’da Bektaşilik ve Bektaşi Edebiyatı Uluslararası Sempozyumu’ndan karelere yer verilmiş. Birinci cildin devamında bazı gezi ve ziyaret fotoğrafları, Azerbaycan ziyareti, Nimetullah Hafız’ın diğer etkinlikleri, Tan gazetesindeki etkinlikleri, Türk okullarının 40. yıl dönümü kutlaması, Prizren yakınlarında Brod ve Restelica köylerinde 1-8. sınıf öğrencilerine Türk dilini öğretme etkinlikleri, Balkan Türkoloji Araştırmaları Merkezinin ikinci mekânının açılışı, katıldığı kitap sergileri, Balkan Türkoloji Araştırmaları Merkezinin Genel Başkanı olarak Türkolojiye maddi ve manevi katkıda bulunanlara verdiği ödül ve aldığı plaketler, verdiği ödüller, aldığı ödüller, Nimetullah Hafız’ın ziyaretlerinden fotoğraflar, Türkiye’ye ilk gidişinden birkaç fotoğraf, diğer önemli ziyaretlerinden fotoğraflar, kimlikler, ödül, onur, plaket, şükran ve katılım belgeleri, kimlik ve üyelik belgeleri, aldığı ödül, övgü, teşekkür ve onur belgeleri, yayımlamış olduğu kitapların fotoğrafları yer alıyor.

Armağan kitabının bu cildi, Prof. Dr. Nimetullah Hafız’ı yalnızca bir “Türkolog” olarak değil, Balkanlar’da kültürel direnişin sembolü, öğrencileri için bir rehber ve dostları nezdinde vefalı bir insan olarak resmediyor. Türk dili ve kültürünün Balkanlar ve Avrupa’daki temsilcisi olan Hafız’ın mirası, bu eserde ölümsüzleşiyor. Kitap, akademisyenler için bir başvuru kaynağı olmanın yanı sıra, Balkanlar ve Balkan Türkolojisi tarihine ve Türk dili ve edebiyatına ilgi duyan herkes için bir kültür hazinesi niteliğindedir. 

Prof. Dr. Tacida Hafız tarafından hazırlanan armağan kitabının ikinci cildi:

Prof. Dr. Nimetullah Hafız’ın Türkoloji ve Balkan araştırmalarına adanmış ömrünü bilimsel makalelerle taçlandırıyor. Türk dili, tarihi, kültürü ve Balkan coğrafyasına dair 50’yi aşkın makale, disiplinlerarası bir perspektifle okura sunuluyor.

Ahmet B. Ercilasun – "Yirminci Yüzyılda Türkiye Türkçesi" adlı makalesinde Türkiye Türkçesinin modernleşme sürecini dil politikaları ve toplumsal değişim bağlamında inceliyor. 

Zeynep Korkmaz – "Türkçede Ek Kalıplaşması" adlı makalesinde Türkçe eklerin zamanla nasıl kalıplaştığını tarihî metinler üzerinden analiz ediyor. 

Hamza Zülfikar – "Cümle Kuruluşunda Kelimeler Arası Bağlantı" adlı makalesinde Türkçe cümle yapısının dilbilimsel özelliklerini sentaks teorileriyle harmanlıyor. 

Harid Fedai – "Vidâdî’den Bir Destan: Dâsitân-ı Üşkotralı" adlı makalesinde şair Vidâdî’nin destanını edebî ve tarihî bağlamda ele alıyor. 

Halil İnalcık – "Sultan Murad I. Hüdavendigâr" adlı makalesinde Osmanlı’nın Balkanlar’daki kurucu padişahının askerî ve idari stratejilerini derinlemesine irdeliyor. 

Şennur Şenel – "Modernleşme ve Osmanlı Devleti" adlı makalesinde Osmanlı modernleşmesinin sosyo-politik dinamiklerini Batılılaşma hareketleriyle karşılaştırıyor. 

Cengiz Hakov – "XX. Yüzyılın Birinci Yarısında Bulgar-Türk İlişkileri" adlı makalesinde iki ülke arasındaki diplomatik gerilimleri antlaşma metinleri üzerinden değerlendiriyor. 

- Darko Tanasković – "Položaj Jevreja u Osmanskom Carstvu" (Osmanlı İmparatorluğu’nda Yahudilerin Konumu) adlı makalesinde Osmanlı’nın çok kültürlü yapısında Yahudi cemaatinin rolünü Sırpça kaynaklarla anlatıyor. 

Kerima Filan – "Tarihî Türkçe-Boşnakça Sözlüğün Kültürel Değerleri" adlı makalesinde   19. yüzyıl sözlüklerinin dilsel ve kültürel köprülerini inceliyor. 

Bilgin Çelik – "Kosova Türklerinin Sosyal ve Kültürel Faaliyetleri" adlı makalesinde Kosova Türklerinin dernekler, festivaller ve eğitim kurumları aracılığıyla kimliklerini koruma çabalarını belgeliyor. 

Feti Mehdiu – "Kırçova Bölgesinde Eski Osmanlı Mimari Eserleri" adlı makalesinde Kırçova şehrindeki cami, hamam ve köprülerin mimari detaylarını fotoğraflarla destekliyor. 

Vladan Vırıjeviç – "Privredne Prilike Prizrena i Okoline 1913. Godine" (1913’te Prizren ve Çevresinin Ekonomik Durumu) adlı makalesinde Balkan Savaşları sonrası Prizren’in ekonomik yapısını arşiv belgeleriyle analiz ediyor. 

Yaşar Kalafat – "Türk Kültürlü Halklardan Karaçilerde Halk İnançları" adlı makalesinde Karaçi Türklerinin animist ve İslami ritüellerini karşılaştırmalı olarak ele alıyor. 

Kutlu Özen – "Balkanlar’ı Türkleştiren Alp-Erenler/Derviş Gaziler" adlı makalesinde   Osmanlı’nın Balkan fetihlerinde dervişlerin sosyokültürel misyonunu vurguluyor. 

M. Sabri Koz – "Âşık Kurbânî Hikâyesi Üzerine Türkiye’de Yapılan Çalışmalar" adlı makalesinde   Türk halk hikâyeciliğinin bu önemli figürüne dair akademik literatürü derliyor. 

Güllü Yoloğlu – "Türk Dünyasında Nevruz Geleneği ve Çarşanbalar" adlı makalesinde Nevruz ritüellerinin Anadolu, Balkanlar ve Orta Asya’daki ortak köklerini inceliyor. 

Ilyas Rexha – "Some Monuments of Ottoman Architecture in Kosovo (15.-16. Century)" adlı makalesinde Kosova’daki cami, tekke ve köprülerin mimari üslubunu dönemsel bağlamda değerlendiriyor. 

 Edit Tasnádi – "Tuna Boyu Macar Kaleleri" adlı makalesinde Tuna Nehri kıyısındaki Osmanlı-Macar mücadelelerinin mimari mirasını haritalarla anlatıyor. 

Erman Artun – "Şair Mahtumkulu’nun Şiirlerinde Sanat, Estetik ve Üslup" adlı makalesinde   Türkmen edebiyatının bu büyük isminin şiirlerindeki tasavvufi ve lirik unsurları analiz ediyor. 

Nazlı Rânâ Gürel & Zeki Gürel – "Kuzey Makedonya’da Türk Edebiyatının Asırlık Çınarı Fahri Kaya" adlı makalesinde Makedonya Türk edebiyatının öncü ismi Fahri Kaya’nın eserlerini ve toplumsal etkisini inceliyor. 

Tacida Hafız – "Hacı Hafız Süleyman Hafız Kütüphanesi’nin Yazma Eserler Kataloğu" adlı makalesinde Kosova’daki bu önemli kütüphanenin yazma eser koleksiyonunu tanıtıyor. 

Dimitriy D. Vasilyev – "Карты, схемы и зарисовки действий русского флота…" (Rus Donanmasının 1769-1770 Seferine Dair Harita ve Çizimler) adlı makalesinde Rus arşivlerindeki Osmanlı-Rus deniz savaşlarına dair görsel belgeleri paylaşıyor. 

Prof. Dr. Nimetullah Hafız Armağan Kitabı II. cildi, Türkoloji ve Balkan araştırmalarının sınırlarını genişleten bir başvuru kaynağı oluşturmakla beraber, her bir makale, Hafız’ın çok yönlü ilgi alanlarını yansıtırken, Balkanlar’da Türk kültürünün yaşayan bir miras olduğunu kanıtlıyor. Akademisyenler, öğrenciler ve kültür tarihine ilgi duyan herkes için eşsiz bir kaynak eseri oluşturmaktadır.

[1] Türkolog, Araştırmacı-Yazar, Şair, Kosova Türk Yazarlar Derneği Eşbaşkanı, Prizren Yunus Emre Enstitüleri Öğretim Görevlisi, BALTAM Danışma Kurulu Üyesi

Turkologist, Researcher-Writer, Poet, Co-President of the Kosovo Turkish Writers Association, Prizren Yunus Emre Institutes Lecturer, BALTAM Advisory Board Member taner.gucluturk@yee.org.tr, tanergucluturk@gmail.com

 

Bu yazı Kardeş Kalemler dergisinin 220. sayısında yer almaktadır. Derginin bu sayısında yer alan tüm yazılara aşağıdaki bağlantı üzerinden ulaşabilirsiniz.
Kardeş Kalemler 220. Sayı