| Прямая речь перед словами автора | Прямая речь после слов автора | Слова автора внутри прямой речи | Прямая речь внутри слов автора |
«П!» — а. «П?» — а. «П», — а. | А: «П!» А: «П?» А: «П…» А: «П». | «П, — а. — П». «П, — а, — п». «П, — а и а: — П»[1]. | А: «П», — а. А: «П?» — а. А: «П!» — а. А: «П…» — а. |
O gecä malika İvanna hiç uyuyamadı. Vardı nicä demää gözlerini kıpmadı, ama ona hep okadardı, kıpmaa mı, osa kıpmamaa mı onnarı, zerä oldu beş yıl nicä o hiç görmäzdi.
İleri, açan taa yaşaardı kocası, o bir gözündän görärdi, öbürünü sa glaukoma artık bitirdiydi. Demää, ani ozaman o görärdi, – bu biraz yannıştı. O görmäzdi ölä, nicä gençlär görer, ama genä dä görär sayılırdı. Ozamannar taa, Kişinevda doktorlara gözünü göstermää deyni, orta oolunun teklifini o kablettiydi da, doktorların kararına, ani glaukomadan ölän gözü diriltmää yok nicä, ama ikinci gözü operațiyalan kurtarmaa var nicä, malika İvanna sevindiydi hem operațiyaya kayıl olduydu. Operațiya gününü dä üç aydan sora koyduydular.
Açan yaklaştı o gün da oolu geldi onu Kişineva götürmää, malika İvanna dedi: “Oolum, bu üç ayın içindä gözüm hep ölä görer. Te, bakannan düşündük, ani bu yaşa etiştik da artık sonunadan bölä kalsın. Bän auldan bireri çıkmêêrım. Ev işlerini gelinnän batün hem uşaklar yapêr. Bän da, te orada, bir gözlän ufak-tefek bişey yapacam. İmäk yapmaa görerim, bulaşıkları yıkêêrım, lääzım sa süpürerim da. Ne taa lääzım? Ölä ye, Vani?”
Malika İvannanın kocası, dädu Vani, kayıllıklan kafasını sallayıp, ekledi: “Ölä! Hem, oollum, – yavaş seslän dedi o, – sana da zaamet olmayacek”.
“Ne zaameti, ba baka? – başladı kızmaa oolu. – Hepsi annaşılmış! Eriniz ayırıldı. Operațiyayı da yapacek kafedra başı, profesor hem bu operațiyaların ustası”.
“Ölä, oolum, – kayıl oldu bobası, – ama biz ihtärız artık, sekseni geçtik. Ko hepsi bölä kalsın”.
“Ko bölä kalsın, oolum”, – ekledi anası da.
İçerdä sus oldu. İhtärların başları, kabaatlı gibi, aşaadaydı. Oolları üfkeli baktı sobaya arkalarınnan dayalı, yannaşık oturan anasınnan-bobasına da annadı ki, yok neyä üfkelenmää, çünkü belliydi, ani bölä bir kararı alıncak onnar, uzun hem uykusuz gecelerdä, kim kaç kerä bu işi lafettilär, yuurdular hem fikir kayalarından geçirdilär. Şindi da o kararı ooluna kablettirmää istärdilär. Oolları kalktı setkalı kivattan, neredä o, geldiynän dolaşmaa anasını-bobasını, herkerä oturardı onnarın karşısında. Setkanın gıcırdaması raatsız etti sessizlii. İhtärlar kaldırdılar kafalarını. Oolları baktı onnara dooru, sora çevirdi başını köşeyä, neredä erleştiriliydi ikonalar hem gecä-gündüz kandil yanardı, da, dedi: “Mamo, baka, Allahtan günaa, mo! Bukadar çalışmak, bukadar zaamet! Hepsi annaşılmış, hepsi hazır. Üç günün içindä evä dönecän, mo! Ne ölä, küçük uşaklar gibi, inatlanıp, naazlanêrsınız, mo?
“Biz naazlanmêêrız, oolum!” – acı dedi anası.
“Kararımız bu, oolum!” – kesti bobası.
“Da şindi bän näbayım? Sizin inatlıınızın beterinä koca insannarın üzünä nicä bakacam, mo?!” – üüsek seslän sordu oolları. Sora, iki adım yapıp, artık taa yımışak ekledi: “Mamo, profesor hepsinä operațiya yapmêêr, mo! Ona düşmää deyni kaç insanı iştän aldım”.
“Bilerim, oolum, ani çok zaamet ettin, çok kaçındın, ama ko bölä kalsın, nicä bakannan kararladık”, – dedi anası.
Oolları yukardan aşaa dooru bakıp anasına-bobasına da, ansızdan, pek derindän annayıp nekadar ihtärlamışlar paalı bu cannar hem nekadar onnar istämeerlär biri-birlerindän ayırılmaa, deyip: “Siz bilersiniz!”, çıktı içerdän.
Bu iş bölä da kaldı.
Aradan birkaç ay geçtiynän dädu Vani raametli oldu da, dul kalan malika İvanna kahırlan yaslara girdi. Kara fistan hem kara çember oldu onun hergünkü giyimneri. O bir türlü sınışamardı ona, ani, nicä o kendisi deyärdi, dünnääda tek kanatlı kaldı.
Raametlinin hepsi sıraları yapıldı – dokuzu da, kırkı da, üç hem altı ayı da. Kahırın acısı yavaşıcık uyvaşmaa başladı. Gelärdi, ani o uslanacek da yaşamak hep bölä ilerleyecek. Ama belalar tek başına gelmeerlär. Günün birindä malika İvanna, büük evdän küçük evä geçärkenä, kösteklenip, düştü da neyä sa doorudan urdu taman o görän gözünü, – o saat, aydınnık dünnää ona karannaa döndü; gözü görmemää başladı.
Saa cannı hem saalıklı güüdeli bu insan için, bir kıpımda, herbir iş devirildi da aar hem amansız bir üklän onun omuzlarına çöktü. Hem diil salt onun, ama yakınnarının da, ani şindi lääzımdılar hiç ayırılmadaan bulunsunnar malika İvannanın yanıda; baksınnar onu nicä bakêrlar bir küçük uşaa. Malika İvanna sa lääzımdı enidän üürensin yaşamaa: aydınnık karannıkta gezmää-örümää, yatıp-kalkmaa, yıkanmaa, taranmaa, giinmää hem diişmää, imää, hergünkü insannık zorlarını yapmaa-başarmaa, pak hem kırnak kalmaa... Bu büük bir belaylan kahırdı, ama onarlan yaşamaa lääzımdı hem... yaşardı... – ölä nicä yakışardı yaşasın aydınnık karannıklan karannık aydınnıkta görmeyän bir insan...
İlk yıllarda, kuvedi kadar, malika İvanna savaşardı bu evdä zeedä olmamaa. Sabaalän kalkıp, duasını yapıp, yıkanıp hem nafrasınnan bir yudum ayazmasını alıp, o, duvarlarlan kapulardan tutunup hem bir elinnän yolu yoklayıp, çıkardı dışarı da, oturup çardak altında bir dayaklı skemneyä, oturdardı kucaana unuçkasının südä kokan evladını da, kuvedi kadar, bakardı onnarı. Yada, güz vakıdı, yalvarardı koysunnar leenä biraz koçan papşoy da falasın onnarı. Ozaman o oturardı küçük skemnecää, ani kaldıydı o vakıtlardan, açan bu evdä hepsicii imää oturardılar sofra dolayına, diil nicä şindi, – masalara. Evdekilär getiridilär leeni papşoylan, koyardılar onun önünä, da malika İvanna enikunu, yoklayarak, başlardı papşoyları falamaa. Halizdän bu evdä papşoyları maşinadan, geçirip, falardılar. Ama, maasuz bu iş için, brakardılar birazını düülmedik.
Açan malika İvanna başlardı papşoy falamaa, osaat onun yanına gelärdi beş yaşındakı praunuçkası da çekedärdi ona yardım etmää. Herliim malika İvanna başlaarsa leenin dışarsına falamaa, uşak, küçücük hem kabacık auçlarınnan alardı ihtärın buruşuk ellerini da hemen doorudardı: “Babu, erä falêêrsın. Leen burada!” Malika İvanna, bakarak uşaan sesinä hem gülümseyeräk därdi: “Açan görmeerim, kızım! Saa ol sana, yavrum! Ha babu sana bir masalcık annatsın”. Da bölä, biri-birinnän lafederäk, iş ta ilerlärdi. O kıpımda yabancılardan birisi aula bişey için gelirsä mutlaka deyärdi: “Ne mutlu cannarına! Doymaasın mayıl olmaa!”
Uşak bakmaklan ufak işleri yapmak nası-nicä başa çıkarılırdı, ama imäk tarafından biraz zordu. İlk aylarda evdekilär malika İvannayı sofradan ayırmardılar, gagauz adetlerinä görä, saygıylan, masa başına oturdardılar. Ama ona pek zordu, nicä var bir laf: “gözäl imää”. İstär-istemäz, bukasını aazına gütürüncä, masa üstünä manca damnaları düşürdü yada borç dökülürdü. Sık-sık fistanına da damnadırdı. Onuştan, bir günü o dedi gelininä: “Gelin, mari, sizä aar etmiim deyni, koy bana ayırı, mari, ama sizdän uzakta olmıym”. Ölä da yaptılar. Yazın çardak altında bir masada, kışın da odasındakı masada ona imää koyardılar. Bir kaç yıldan sora malika İvannaya dışarı çıkmaa zor gelmää başladı da, ona deyni sofrayı artık sadä odasındakı masada kurardılar.
Kocası öldüktän sora, malika İvanna odasında yalnız yatardı. Salt açan gelärdilär praunukaları hem praunuçkaları, ozaman onnar, gündüz, babuylan yatardılar. Babuylan, zerä onnar ona “babu” deyärdilär, çünkü “malika” lafı artık gelininä geçtiydi. Ama unukalarına o hep ölä “malika” kaldıydı.
İçersi ne büüktü, ne da küçüktü, kıstaf ta diildi. Orada vardı altı gözlü bir pençerä hem iki tarafta da birär kapu – arka hem yan odaların kapularıydı. Onnar ikisi da üç aynalıydı. Arka odada bulunardı kış kufnesi hem fırın. Onun kapusu üç gözlüydü hem açılırdı kış kufnesinä dooru. Kış kufnesindän vardı nicä geçmää bir küçük hayatçaa; haytçıktan da girmää banäylan ayak yoluna hem da verärdi kolayını, çardak altından yaz kufnesinä girmää, yada, aula çıkıp, harmana hem kuşlarlan hayvannarın auluna kestirmedän geçmää. Yan kapu sa altı gözlüydü hem açılardı küçük evä dooru; oradan vardı nicä, aul içinä çıkıp, genä hep o erlerä çıkmaa hem büük evä dä geçmää. Pençerenin yanında setkalı krivat erleştiriliydi. Krivat başında da bir küçük dolapçık bulunardı. Pençereyä karşı duvardan içeri çıkardı soba ardı. Sobanın yanında bulunardı bir dayaklı skemnä hem iki da taburetka, deyni malika İvanna ansızdan erä düşmesin hem onnar başka işlerdä dä ona faydalı da olardılar. Duvarda hem erdä kilimnär vardı. Köşedä asılıydı ikonalar. İkonaların önündä durmamayca kandil yanardı. Odanın bir tarafında, duvara dayalı hem arka odanın kapusuna yakın erleştiriliydi masa. Onun yanında da vardı bir dayaklı skemnä, ani masaya yan durardı hem arkasınnan krivada dayalıydı. Masa üstündä gecä-gündüz durardı bezlän örtülü örmä çanacık ekmeklän, bir demir su çölmää suylan hem vaza almalarlan, bir boş farfiricik hem bir bıçacık. Yan odanın kapusunun sol tarafında duvarda iki askı vardı. Birisi demirdändi hem setliydi. Öbürü – karaca buynuzlarından, angısını malika İvananın kocası getirdiydi Latviyadan, neredä o kolhozun işlerinnän komandirovkada bulunduydu.
Kışın evdekilär yan odadan arka odaya hem taa ötää dooru taa sık bu içerdän geçärdilär, ama bu malika İvanayı hiç raatsız etmäzdi. O pek sevinärdi, açan kim sa onun kapusunu açardı da ona bir laf katardı. Nicä kendisi därdi: “Pek sevinerim, açan bu odayı dokuyêrsınız da beni sorêrsınız!” Yazın sa bu iş taa siirek olardı, zerä sabaadan avşamadan dışarda iş vardı da o yakınnarınnan buluşardı ozaman, açan ona imää getirirdilär yada “bişeyä zoru var mı?” sormaa gelirdilär. Durumu annayarak o hiç gücenmäzdi buna, ama pek darsıyardı hem sıkılardı ondan, ani bir lafçısı yok. Ama birisi geldiinän onu dolaşmaa yada sormaa, ozaman o saatlarlan, durmamyca, vardı nicä lafetsin hem nelär sa kendisinin yada küüyün eski yaşamasından annatsın.
Yazın başka bir sevinmelii da vardı. Şkolalar kapanırdılar da unukalarlan unuçkalar hem praunuklarlan praunuçkalar başlardılar taa sık dolaşmaa onu. Rusiyadan da unuçkası, kocasınnan hem dört uşaklan, üç ayına geçärdi anasının-bobasının evinä. Te ozaman te malika İvannaya deyni ray başlardı! Uşaklar durmamayca gelärdilär odasına da sık-sık sorardılar onu. Kimär kerä taa küçükleri, sarılıp babuya, bomboni istärdilär da, ozaman, o çıkarardı fıtasının yada fistanının cebindän çıkısını, yavaşıcık çözärdi onu dizlerindä da verärdi birkaç şişä bomboni onnara. Başka türlü bomboni o bulundurmaardı, zerä hem onnarı sevmäzdi hem da onnar eriyardilär çıkının içindä. Kimär kerä taa büükleri sorardılar isteer mi bişey da, ozaman, o yalvaradı getirsinnär bir çölmek taazä su harman punarından. Da, getirdiynän, kanaatlıklan, yudum-yudum, hiç alatlamadaan içärdi o suyu.
Ama o hepsindän pek sevinirdi, açan praunukaları hem praunuçkaları istärdilär babu annatsın masal yada evelki işleri. Ozaman onun suratı diişärdi, gözlerindä, sansın, derinniklär peydalanardı, kendisi da başlardı şılamaa. O oturdardı kucaana en küçüünü, kalanına da deyärdi erleşsinnär skemnelerä hem krivada da başlardı: “Bir vakıt varmış, bir vakıt yokmuş. Yaşarmış bir...” Bu masallardan sora onun içersindä taa avşamadan gam daalmazdı. Uşaklar türlü işleri sorardılar, o da hep annadardı, annadardı, da ozaman, yaşamasını enidän yaşayıp, onun karannık dünnääyı aydınnanardı. Ama gecä olduynan da hepsicii kendi odalarına daalıştıynan o, uşakların sevgisindän hem saygısından şen hem mutlu olup, genä kalardı yalnız, yavaşıcık soyunardı, yoklayarak asardı rubalarını askıya, yapardı duasını da kısmetli hem raat yatardı döşeenä.
Güz geldiynän, uşaklar daalışırdılar. O genä saburlan hem dualarlan beklärdi sıradakı yaz gelsin da ona genä bu mutlu günneri yaşatsın; tüflanıp, ani evdä hem evdekilerä bişeylän yardım edämeer. Bu tüflanmaktan gecelär ona deyni uzardılar hem onu uykusuz brakardılar. Bölä geçärdi günnär, aylar hem aylar. Bölä geçärdi karannık aydınnıklar hem aydınnık karannıklar.
Şindi da, hep ölä uykusuz hem kap-kara bir gecedä döşektän kalkıp hem savaşıp şamata yapmamaa, malika İvanna oturdu krivadın kenarına. İki elinnän dooruttu modasını. Sora bir elinnän yokladı ayak ucu tarafından döşää, buldu çoraplarını, ani avşamneyin, katlayıp, koyduydu döşek altına. Yoklayarak ayırdı onnarı, – saa çorabı koydu saa tarafına, solu da – sol tarafına. Biraz soluklandı. Sora, aldı saa çorabını da, ileri dooru iilip, başladı onu ayaana giidirmää. Hep ölä yaptı sol çorabınnan hem sol ayaannan da. Genä soluklandı. Sora, biraz sivişip saa tarafa, oturarak hem aarayarak sopasını, saa elinnän yokladı oradakı skemneyi, ama sopayı bulamadı. Ozaman, hep o saa elinnän buldu krivadın başını; tutunarak yavaştan kalktı ayakça.
“Şükür sana, Allahım, ani yardım ettin bu sabah ta kalkıym!” – aklınca şükür etti o. Sora döndü krivada dooru, iildi, da, ellerinnän krivattan tutunarak, yollandı askı tarafına. Etiştiynän krivadın ucuna, saa elinnän duvarı yoklayarak, buldu asılı fistanını. Aldı onu askıdan, buldu önünü da evirdi onu arkasınnan kendisinä. Üzünnän dönüp sobaya dooru, geçirdi fistanı başından da zar-zor giidi onu. Sora genä döndü askıya dooru. Genä yoklayarak buldu demir askının setini, aldı oradan fıtasını da baaladı belinä. Yokladı fıtanın cebini, – baktı düşmedi mi taracıı. Tarak erindäydi.
Malika İvanna iki elinnän yoklayarak duvarı hem yan odanın kapusunu geçti sobanın yanına. Sobanın bu ucunda bükülüydü çemberi, buldu onu da aldı saa elinä. Sol yanınnan döndü sobaya da sol elinnän buldu buradakı skemnenin dayaanı; ondan tutunarak hem enikunu döneräk, skeneyä oturdu,– arkasını sobaya dayayıp. Erleştirdi çemberi dizlerinä da genä biraz soluklandı: “Of, kolay diil! – ofladı o. – Açan yazı taa bitmedi, yaşamaa lääzım”.
O oturardı hem, sansın bakardı görünmeyän sonsuz uzaklara. İşersi da karannıktı, ama diildi ölä nicä dışarsı. İkonaların önündä, yanardı kandil, da şafkınnan aydınnadardı malika İvannanın simasını hem o açık, derin, ama görmeyän bakışlan bakan, gözlerini. Gözlär bom-boştu. Onnarın içindä ne bir şafk, ne bir fikir oynamasını yoktu nicä görmää, – sadä bir boş bakış. Salt üzündän vardı nicä annamaa, ani onun nesa zeetleer hem brakmêêr raada.
“Brä da uzun gecä! – şaştı o aklınca. – Osa bana mı ölä geldi? Bezbelli avşam erken yattım?”
O biraz oturdu kıpırdamadaan, – görmeyän gözlärlän bakıp açık pençereyä dooru. Belliydi, ani onun canını hep naşey sa içtän dürter.
Birazdana, malika İvanna iki elinnän çözdü modasını da, katlayıp, koydu çemberin üstünä. Kandilin şafkında yalabadı gümüş biyazı gür saçları. O saçlar bir peliklän koka topluydular. O iillti başını, da bir elinnän tutup kokunu, öbürünnän başladı onu boşandırmaa, biri-biri ardı şpilkaları aazına koyup. Açan kok boşandı da bir kalın peliklän uzandı arkasına, karı ilktän aldı şpilkaları aazından da koydu onnarı yanındakı taburetka üstünä. Saa elinnän çevirdi pelii güüsünä, çözdü ucundan kırmızı şiritçii da sardı onu sol elinin üç parmaana. Saa elinnän çıkardı şiritçii oradan da sakladı onu belindä, – fıta kolanı ardına. Sora, hep ölä bom-boş bakışlan önünä bakarak, başladı enikunu sökmää peliini.
Birazdana, açan cökmä işi sonuna vardı, saa elinnän çıkardı cebindän taracıını da, bir genç kız gibi, başladı taramaa saçını. Belliydi, ani bunca yıllar içindä, saç tarama sırası onda becerikli hem incä işä dönmüştü. Onuştan, bir şüpesiz, onun bu tarama sırasına vardı nicä durmayca bakmaa, ölä nicä bir insan bakêr görünmemiş, büülü hem gözäl bir işä. O üstün-körün taranmazdı. Kökleri tarafından saçların altına sol aucunu koyup, saa elinnän dä taracıın dişlerini saçlarının köklerinä geçirip, bu insan, yavaşıcık, iki elinnän birdän, hem tarayarak saçlarını hem da düzelderäk onnarı, inärdi taa saçların ucunadan. Sora, taraa sol elinä alıp, saa elinnän bakardı kalmadı mı o tarakta nesoy sa saç. Herliim saç yoksaydı taramayı ilerledirdi. Herliim saç bulunursa, ozaman saa elinin iki parmaannan çıkarardı o saçları da, sarıp onnarı sol elinin bir parmaanda, koyardı onnarı yandakı taburetka üstünä.
Başardıynan saçları üsttän taramaa, Canabisi iki elinnän aktardı onnarı önä, suratına, da genä, hep ölä, sıraylan taradı onnarı. Taramak bittiynän pakladı taracıktan hepsi saçları, genä sardı onnarı hem erleştirdi öbürlerinin yanında taburetkaya, taracıı da erinä koydu. Bundan sora o topladı hepsi saçlarını bilä, parmaklar ucunnan üçä böldü da pek hızlı peliini ördü. Aldı belindän şiritçii da baaladı peliin ucunu. Saa elinnän uzanıp taburetka üstünä, bir kıpımda aldı şpilkaları da koydu onnarı aazına. Sora, başını iildip, hızlı hem sıkı sardı kokunu. Tutturdu onu şpilkalarlan da, iki elinnän alıp modasını, hep ölä sıkı darttı başını. Biraz doorudup modasını aldı çemberini da, hiç durgunmadaan, darttı çemberini dä, nicä dartardı onu binnärlän gün sıravardı, – taa kücüklüündän bu alaca karannıklar yaşına kadar. Bunu başardıynan iki elini da koydu dizlerinin üstünä. Soluklandı hem biraz dinnendi. Düşündü: “Ölä özledim o uşakları, ama açan onnar uzakta, – taa Rusiyada! İslää, ani gelin getirdi da koydu albomu onnarın patretlerinnän soba üstünä”.
Bu fikirlärlän o, genä sol elinnän dayanarak skemnenin dayaana, yavaşıcık kalktı erindän, sobaya dooru döneräk, diiştirdi ellerini da, saa elinnän skemnedän tutunarak, sol elinnän başladı yoklamaa soba üstünü. Buldu fotoalbomu; saa elini skemnedän ayırıp, iki elinnän aldı onu. Annayıp, ani bölä geeri dönämeyecek, aldı albomu sol koltuuna. Saa elinnän tutundu skemnenin dayaandan da, savaşıp dengeyi kaybetmemää, genä ölä yavaşıcık döndü hem, skemnenin dayaanda ellerini diiştirip, saa elinnän skemneyi yoklayarak, zar-zor oturdu erinä. Erleşti. Ellerinnän dooruttu fistanını hem fıtasını. Yavaşıcık, daatmasın hem kaçırmasın deyni, saa elinnän aldı fotoalbomu koltuundan da enikunu koydu onu dizleri üstünä. Sora, sol elinnän da tutup fotoalbomu hem görmeyän bakışlan bakarak ona, erleştirdi onu ölä, ani yakışsın açıp aktarmaa patretlär düşmesinnär deyni. Bundan sora, alboma bakarak hem sol elinän tutarak onu, saa elinnän çeketti suvazlamaa albomun kabını, – suvazlamaktan malika İvannanın üzünä sansın nur indi da üzü başladı şılamaa pak hem aydınnık bir şafklan. İnsan neyä sa gülümsärdi.
Dışardan işidildi horozların ötmesi. İlktän öttülär evdekilär, sora da komşuların hem aşaadakı maalenin horozları. “Tezdä aydınnanacek, – düşündü o, kaldırarak bakışını pençereyä dooru. – Osa aydınnandı mı, acaba?” O biraz sesirgendi da genä düşündü: “Aydınnanmadı! Aydınnanaydı ev kuşların sesleri işidileceydi”. Horozlar taa bir kerä ötülär. “Pek islää horozlarımız var, – düşündü o. – Herkerä uşaklara söleerim, ani evdä ev çanını, – horozu, – tutsunnar. Horozlar sesinnän Cadıları da ürküderlär!” Horozlar üçüncülää öttüynän onnara başladı katılmaa başka ev kuşları da: kurkannar, kazlar, ördeklär. Damdan işididi inään üürmesi. Birazdan koyunnar meelemää başladılar. Birkaç kerä köpek havladı. Bu sesleri işidincä hem vazgeçmeyip dışarı sesirgenmää, malika İvanna, fisirdeyeräk, yavaşıcık, sansın kimä sa, ama genä da kendi-kendisinä, sordu: “Dan erleri aardı mı, acaba?”
Açık pençeredän gelän seslär zeedelenirdi. Ev kuşların ötmesinä katıldı saçak kuşların. Onnara karıştı kara kuşların sesleri. Uzaktan esti bülbüllerin hem taa nesoy sa kuşların türküleri. Neredän sa işidildi cıvırliga cıvlaması. Karı seslendi: “Cıvırliga cıvıldêêr. Gün duudu, bezbelli?!” Dışardan gelän bu seslär sansın taa pek keskinneştilär. O bülbüllerin türküleri hiç susmazdı. Cıvırligaların cıvıldaması da, aşaadan başlayıp, taa göklerädän üüselärdi. Saçak kuşları saçaklardan, kara kuşları da tellerdän ötärdilär. Bu haliz bir ilkyazı orkestrasıydı. “Bak sän, – aklıyca şaştı bu simfoniyaya malika İvanna, – her sabaa bu dünnää bu seslärlän uyanêr! Banadan öläydi, benim vakıdımda hep bölä, bendän sora da, bezbelli, bölä kalacek! Aaçlıkta ev kuşları bir çala kaybeldiydi. Bu yaban kuşların sesi da siireldiydi, ama hiç kesilmediydi”.
İşidildi yan odanın dış kapusunun gıcırdaması. Osaat köpään sesi sevinmelik mizlemesinä döndü. Ev kuşların aulundan sa başladı kaçınmak hem eşinmäk sesleri gelmää. “Oolumnan gelin çıktı, – sayıkladı malika İvanna. – Oolum ilkin köpää doyuracek. Kaç kerä söledim ona, ani ev hayvannarından başlasın, – o hep bu köpektän başlêêr! Gelin da kuşlara verecek”. Sansın onun bu fikirlerinä aslıya çıkararak, dışardan may birdän işidildi adam hem karı sesleri. İlkin oolu çaardı köpää: “Aktaban!” Köpek osaat kesti mizlemeyi da sustu. İşidildi nicä onun yalaana su döküler. Sora gelini başladı çaarmaa kuşları: “Pıy-pıy-pıy!”. İşidildi taukların kaçınması. Horozlar birär kerä taa öttülär, da “ko-ko-ko” sesinnän çekettilär taukları sıraya koymaa.
“Ya bak sän bu horozlara! Horozlukları var! Hemen taukları sıraya koyêrlar. Şindi doyunaceklar da başlayacek onnarı yuurmaa”, – gülümseyeräk sölendi malika İvanna. – Haliz admanar gibi!” Sora sesirgendi saa hem sol kapulara da, genä gülümseyeräk, sölenip ta, dedi: “Pı-ı-ı, neyi bän lafederim?! Ayıp ettim!”
Bu arada, insannarı aulda görüncä hem duyunca, koyunnar meelemä seslerini üüselttilär, inek ta taa aar üürdü. “Baarmayın, baarmayın, şindi sizä da verecäm!” – dışardan geldi adam sesi.
“Havalar yısındı. Sanki Hederlezädän nekadar kaldı? – düşündü malika İvanna. – Taa tez etişsäk da koyunnarı çobana verselär. İşleri da aazalacek, biraz alaf ta kurtaraceklar. İnek ta sııra kuulsun lääzım. Ama sırtmaçların arapniklerini küü içindä işitmedim taa. Sıırtmaç mı yok, osaydı küüdä inek mi kalmadı?!”
Bu arada arka odanın kapsuu açıldı da içeri, süt çölmää elindä, girdi altmış yaşlarında bir karı. Malika İvanna çevirdi başını sesä da sordu: “Kim bu?” “Bän, mo, – cuvap etti karı. Sabansayêrsın!” “A-a-a, sänsin mi, gelin?! – kırık seslän dedi malika İvanna, da aldı selämini – Kebetayêrsın!” Gelini hiç sesini diiştirmedään surdu: “Ye, sän kimi çin sabaalendän beklärdin, e? Sütçäz içecän mi?” “Taa naframı almadım, kızım”, – cuvap etti malika İvanna.
Gelini koydu süt çölmeeni masa üstünä. Döndüynän gördü albomu: “Ne genä almışın o albomu, mo?”. “Darsıdım, mari gelin! Özledim o uşakları”, – genä kırık seslän cuvap etti o.
Gelin bişey demeyip hem kapuyu kapamadaan, çıktı içerdän. Dışarda heptän aydınnıktı. Bir da günün şafkı ansızdan urdu pençerenin açık kanadının şişesinä, da oku, aynadan gibi, doorudan çaktı malika İvannanın gözlerinä, ama, geeri urmadaan, battı onnarda, ölä nicä batêr batareya şafkı zın karannık gecenin dipsiz gökündä. İnsan hiç duymadı o şafkı hem hiç bir türlü ona karşı koymadı. Sansın o şafk hiç yokmuş gibi.
Malika İvanna, yoklayarak, enikunu kaldırdı fotoalbomun kapaanı. Yavaşıcık başladı aktarmaa hem sessiz, sadä dudaklarını kıpırdadak, saymaa sayfaları: “Bir, iki, üç, dört, beş, altı”. Etişti edinciyä da çeketti saa aucunnan suvazlamaa onun üstünü, sesirgeneräk patretlerä hem savaşarak parmakların ucunnan duymaa oradakı simaları.
Onun eli durmamyca suvazlêêr patretleri, ama bakışı bakêr nereyi sä yukarı. Birkaç kıpımdan sora onun suratı başladı gülümsemää hem şılamaa: “Te, dördü da praunukacıklarım burada! – orta parmaanınnan yoklêêr patredin üzünü. – Te kenarda kızçaazım, benim yalpak praunuçkacıım, maliçku, – kucaanda da şopar”. Parmaa geçer patredin öbür kenarına: “Te bu da büüyü. Däduçku, – futbolist! O da bu kenarda!” Çeker parmaanı patredin ortasına: “Ortada da ortankısı. Ya ne gözäl uşacıklar!”
Arka odada başlêêr mırıldamaa radio. Malika İvanna sesirgener radionun sesinä. “Radioyu koydular. Gelin imää hazırlayacek”, – düşündü o. – Saat altı mı, taa geç mi?!”
Bir kucak papşoy koçanınnan kucaanda, arka odaya girdi gelini. Koydu koçannarı erä, fırın yanına. Sora, testä-testä alıp, erleştirdi onnarı fırının vatrasına, da tutuşturdu fırını. Çıkıp dışarı, döndü iki sacaklan elindä, dayadı onnarı, fırının aazındakı duvara, buradakı maşanın yanına. Baktı fırın aazından fırın içinä. Aldı maşayı da karıştırdı ateşi. Çıkıp, getirdi taa bir kucak yakacak, attı onnarı da fırına.
Bütün bu vakıt malika İvanna, hep önünä dooru bakarak, hiç vazgeçmedi suvazlamaa patredi. Gelini ikincilää geçtiynän fırın yanına, çaardı onu: “Gelin, mari!” Gelini işindän brakılmayıp hem, iilip ta fırının ateşinä bakarak, sordu:
“Ne, mo?”
“Getirsäne leeni, üzümü yıkıym, mari”, – yalvardı kayınnası.
İnsan, bişey demedään, çıktı kufnedän da birazdana döndü: kucaanda leen, leenin içindä sabun kabında sabuncuk, bir elindä da bir çarpak su. O girdi kayınnasının odasına. Çekti bir taburetkayı odanın ortasına, koydu onun üstünä leeni da, alıp oradan sabun kabında sabuncuu, dedi: “Hadi, kalk!”
Kayınnası çözdü çemberini, katlayıp, koydu onu yanındakı taburetkaya da, kalkıp erindän hem birleştirip auçlarını, uzattı onnarı leen üstünä: “Ha dök, gelin!”
Gelini yavaşıcık döktü biraz su onun auçlarına. Malika İvanna yısladı üzünü da hep ölä tutarak ellerini şükür etti: “Ilıcacık! Saa olasın! Sabuncuk neredä, mari?” Gelini yaklaştırdı sabun kabını: “Te!” Kayınnası yoklayarak aldı sabuncuu, sabunnadı ellerini, yavaşıcık koydu sabuncuu geeri, da sabunnadı üzünü dä.
“Dök taa biraz, mari”, – koyup auçlarını yalvardı o. Gelin döktü. Karı durladı ellerini hem üzünü.
“Gelin, o peşkir neredä, mari?” – sordı kayınnası. Gelini hep ölä bişey demedään, koydu sabun kabını masa üstünä, aldı settän bir pak peşkiri da uzadarak dedi: “Buyur, mo!”
Malika İvanna sildi elini-üzünü da şükür etti:
“Saa olasın, gelin! – uzadarak peşkiri dedi o: – Enidän duudum!”
“Saa ol sän da! – alıp peşkiri cuvap etti gelini da ekledi: – Ha, otur, birazdana imää koyacam”.
“Saa olasın, canım! – dedi kayınnası. – Ama imää çekmeer. Taa islää koy o benim türkümü, mari!”
“Canın çin sabaalen şennik mi isteer?” – gülümseyeräk sordu gelini.
“Diil, mari, te o öbür türküyü, mari!”
“Şindi, – dedi gelini, – te leeni çıkrıym da koyacam”.
Gelin astı peşkiri askıya, sora alıp sabun kabını hem leeni çıktı odadan. Birazdana döndü geeri da yollandı yan odaya. Yolda, görüp erdä kayınnasının sopasını kaldırdı onu da, koyarak onu yan kapunun hem sobanın arasındakı köşeyä, sordu: “Ne bu sopa erdä yuvarlanêr?” “Erdä mi? Gecä aaradım onu, ama bulamadım”, – cuvap etti kayınnası.
Gelini açtı yan odanın kapunsunu, yaklaştı buradakı masa üstündä duran kompyutera, çıkardı onu “uyku” rejimindän da, monitorun ekranına bakarak, mauslan ayırdı türküyü. Kolonkalardan başladı işidilmää “Zamannayêrsın, evim!” türküsü. Bundan sora insan genä yollandı arka odaya da, kayınnasının yanından geçeräk, dedi: “Ha, şen ol!” “Saa olasın, gelin!” – cuvap etti o da, genä dardıp çemberini, astı kulaklarını türküyä.
Malika İvanna, iki gözü da yaşlan dolu, türküyü seslärkänä hep patredi suvazêêr hem ne sa kendi, kendinä sölener.
Arka odada gelini getirdi iki kertikli tepsi kabarmış ekmeklän. Erleştirdi onnarı oradakı masaya. Sora, gidip getirdi taa iki tepsi ekmeklän da erleştirdi onnarı öbürlerinin yanına. Bu arada türküyä katıldı Skaypın sesi. Malika İvanna sesirgendi. Çevirdi bakışını arka kapu tarafına dooru da çaardı: “Gelin, mari!” “Ne mo?” – sordu gelini. “Gelin, işidersin mi, telefon zenk eder, mari?!”
“O diil telefon, mo. O – kompyuter”, – arka odadan yannaşık odaya geçeräk açıkladı gelini, da kapuyu kapamadaan, geçti kompyutorun başına, oturdu skemneyä, kapuya arkasınnan, giidi nauşnikleri.
Malika İvanna, sansın gelini yanındaymış gibi, cuvap verdi: “Bän neredän billim, kızım. Bän yoktur onu gördüüm. Bana hepsi telefon”. Ama gelini onun cuvabını işitmedi, zerä artık Skaypta cuvap edärdi: “Kebetayêrsın, kızçazım!.. Hepsi islää!.. Siz näbêrsınız?.. Ölä mi?”
Malika İvanna hep önünä bakêr. Birazdana sorêr: “Gelin, mari, kim o mari?” Ama gelini iştmeer. “Gelin, mari!” – genä danışêr o. Gelini, belliki, nauşniklerin beterinä, genä işitmeer onu.
Ozaman malika İvanna, yannayıp ileri, sansın görärmiş gibi, çevirer kafasını yannaşık odaya dooru. Ama o, istesä da, görämeer ne olêr odada hem nicä, monitorun erkanından dooru anasının gözlerinä bakarak, unuçkası nesa annadêr. Malika İvannanın kafası kapu çerçevesindä peydalanıncak, unuçkası çevirer bakışını ona dooru da söleer, bezbelli, mamusuna, ani malikasını görer. “Ya dur, kızım!” – deer o da, çıkarıp nauşnikleri, çevirer başını kayınnasına dooru. – “Ne ma, mamo?”
“Gelin, mari, kim o mari?” – sorêr o.
“Rusiyadan unuçkacıın”, – cuvap eder gelini.
“Koysana bän da işidiim, mari”.
Gelini açêr kompyuterın kolonkalarını da malika İvanna işider unukasının sesini: “Seläm, male! Näbêrsın?” O da çevirer bakışını sesä dooru: “Seläm, uşaam! Bän islääyim. Siz näbêrsınız o Rusiyada, kızım?”
“Hepsi islää, male. Yaşêêrız”, – şen cuvap eder unuçkası.
“Uşaklar saaselem mi?”
“Saaselem, male. Hepsi islää”.
“Şükür Allaha!”
“Şükür, male!” – hep ölä şen dua eder unuçkası.
Malika İvanna, annayarak, ani kesti kız-ana lafını, sansın kabatlı olarak, dedi: “Sän, kızım, lafet mamunnan. Kalarsa vakıt bän da sora lafedecäm. Gelin, sän kapat o kapuyu, da raat lafet, mari”.
“Bendä sendän saklı laf yok, mamo”, – raat bir seslän cuvap etti ona gelini.
“Sän bilersin! Ama genä da...” – sansın kendi-kendinä dedi insan.
Gelini genä döndü monitora dooru, ama bu kerä nauşnikleri giimedi da ilerletti lafını kızınnan. Malika İvanna da, doorulup, dayandı sobaya da başladı sesirgenmää yannaşık içerdän gelän laflara.
“Sumkaları kablettiniz mi?” – sordu gelini kızına.
“Da, mamoçka. Spasibo”[1], – cuvap etti o.
“Lokmalar bozulmamış mı?”
“Net, tı çto, mamoçka, vsö normalyno”[2].
Bu dialogun arasında malika İvanna, alboma bakarak, hiç vazgeçmedään, hep patretleri suvazlêêr. Sora çevirer bakışını pençereyä dooru. Onun üzündän belli, ani ne sa aklına getirmää savaşêr. Çevirer kafasını arka oda tarafına dooru da sesirgener. Sora doorudêr kafasını da genä sesirgener gelininin hem unukasının sözlerinä.
“Benim o yalpak güveyim neredä, kızım?” – işider gelinin soruşunu.
“Na rabote, mamoçka. Rabotaet. Nas je vseh kormity nado”[3], – öter dinamiklerdän cuvaplar.
Malika İvanna yavaşıcık kapêêr fotoalbomu. Tutunarak skemnenin dayaandan, enikunu kalkêr ayaa, koyêr fotoalbomu sobanın üstünä. Yoklayarak bulêr yan odanın kapusunu. Kapêr onu da, hep ölä nicä sabaa karşı, ama bu kerä tersinä gidip, ilkin kapudan hem duvardan, sora da krivattan tutunarak, masanın yanına yollanêr hem ara-ara sölener: “Ya bak sän, kuş dilindä lafederlär!.. Gagauzça bitmiş... Zavalı insanımıza... Uşaklar da çil gibi daaldılar... Ne Rusiyası kaldı, ne Turțiyası... – aar-aar soluyarak, başarêr. – Gagauzluk ta kalmadı... Tezdä bişey kalmayacek... Çorlan gibi yuvarlanıp, daalara taşlara daalacez... Gagauz gibi bişey kalmayacek...”
Bölä söleneräk o etişti krivadın başına. Dooruldu da, kaldırıp başını ikonalara dooru, stavrozunu yaparak, dua etti: “Allahçıım, Panaiyacıım, Hristozçuum! Göktä Bobacıım, koru hem kurtar bizim bu narodu! Onnarın yanında bizi da! Beni da hep bölä ayakta gezdir sonuna kadar, düşmiim döşeklerä da aarlık olıym evdekilerä da, Sana da!” Duasından sora, bulup skemnenin dayaanı, oturdu skemneyä. Dinneneräk hep naşey sa düşünärdi mi, sayıklardı mı, – yoktu nicä annamaa.
Arka odanın radiosunda başladı ötmää “Gagauz kadıncası” türküsü, ama insan onu işitmeer. O hep naşey sa düşüner, sayıklêêr, sansın ne sa aklına getirmää savaşêr. Bir da, may sessiz, aklısına getirmiş gibi, dedi: “Büün naframı almadım. Lääzım bir parça nafra aazıma alıym hem bir yudum ayazma içiym”.
Buruşuk ellärlän o başladı yoklamaa masanın üstünü. Buldu örmä çanacıı ekmeklän. Kaldırdı bezi da, kırnak katlayıp onu, koydu bir tarafa. Aldı bir dilim ekmek. Kırdı ondan bir buka. Koydu dilimi geeri. Yaptı stavrozunu da attı bukayı aazına. Biraz çiinedi, sora yuttu. Genä başladı masa üstünü yoklamaa. Buldu süt çölmeeni, ama almadı onu. İlerletti aaranmasını. Buldu su çölmeeni. Kaldırıp, içti bir yudum su. Koydu çölmää erinä da başladı sesirgenmää türküyä. “Gözäl türkü, – dedi o kendi-kendisinä. – Duyulêr, – evelki kadınca havalarına düzülmüş. Ama bizim vakıdımızda kemençä havayı götürüdü”. Bu arada türkü bitti da radiodan başladı ötmää gözäl bir kemençä sesi. Kemençä çalardı eski “Kadınca” havasını. İnsan seslendi. “Bunnar sansın beni işittilär!” – düşündü o.
Malika İvanna buldu bezi da genä örttü çanacıı ekmeklän. Sora aaradı farfiriyi, buldu onu da çekti kendisinä. Bulup bıçaa, koydu onu farfirinin yanına. Sora, hep ölä yoklayarak, uzandı vazayı da aldı oradan bir alma. Koklayıp hem yoklayıp onu, koydu farfiriya. Yokladı kalan almaları. Ayırdı birisini. Onu da kokladı hem yokladı. Boş ellän aldı farfirideki almayı da koydu onu geeri, vazaya. Geçirdi almayı sol elinä, saalan aldı bıçaa da, yoklayarak, enikunuca başladı soymaa almayı, savaşıp, ani kabuk düşsün farfiri içinä. Soydu yarısınadan. Yavaşıcık kesti almayı ikiyä. Soyulmadık payını koydu farfiriyä. Soyulmuştan kesip birär parçacık başldı onnarı bıçaktan imää. Bitirdiynän o yarım almayı, enikunu koydu bıçaa masa üstünä. Buldu süt çölmeeni. Bir elinnän tutup çölmään aazından, öbürünnän da dibindä, yaklaştırdı onu aazına. Sora, birazçık iildip başını, dudaklarınan diidi çölmään kenarına. Açıp aazını, içti birkaç yudum süt: “Açan toprak çölmektä ye, – toprak çölmektä! Ilık taa. Dadı da, sansın uşaklıımdan”, – düşündü o. Koydu çölmää erinä. Elinin tersinnän sildi dudaklarnı. Biraz soluklandı da, ellerinnän masaya dayanarak kalktı ayaa. Yoklayarak ilktän masayı, sora da duvarı, üzünnän duvara dooru yan-yan hem adım-adım, sol tarafa gideräk, yaklaştı arka odanın kapusuna. Sol elinnän buldu kapunun sövesini. Saa elinnän da tutunduunan sövedän, sol elini yavaşıcık uzattı kapuya dooru. Erindä kalıp, denedi nekadaradan o açık, – kapu ardınadan açıktı. Sora döndü üzünnän arka odaya dooru. Uzattı sol elini yanına da buldu sobayı. Döndü o tarafa, geçirip saa elini da sobaya.
“Gelin okadar uzun lafeder, – düşündü o. – O ekmeklär ne yapêr acaba?” Bu fikirlän o, sol elini sobadan ayırmadaan, saa elinnän buldu kapunun sövesini hem sövä aşırı kapunun platını, ani açıktı soba tarafına. Yoklayıp kapunun gözlerini, buldu ilk aynayı. Yavaşıcık ayıkırladı eşii da, şindi artık iki elinnän da, kapu platına dayanarak, geçti arka odaya. Kapu bittiynän, sol elini oradan ayırmadaan, döneräk, uzattı saa elini; buldu kufnedeki masayı. Geçti masanın yanına da başladı yavaşıcık yoklamaa bir tepsiyi. “Pııı, hamur taşmış! – şaştı o da, nası-nicä, ekmää bozarak hem toplayıp hamuru tepsiyä, geçti ikinci tepsiyä. – Öbürlär da mı taştı, acaba?!” Bu düşüncelärlän yokladı hem dooruttu hepsi tepsileri. “Fırın da, allelem, geçti?!” – düşündü o da, geeri dönüp, yoklayarak bulup duvarı, yollandı fırına dooru. İki adımcıktan sora ilişti sacaa da cinkti onu erä. İildi, buldu onu da genä duvara dayadı. “Gelin, mari! – sesetti o, ama, cuvap almayınca, taa üüsek seslän tekrarladı: – Gelin, mari!”
Taa biraz sesirgendi, sora, hep ölä yoklayarak hem geçip duvardan fırına, buldu fırın aazını, uzattı elini orayı da genä çaardı: “Gelin, mari, fırın geçti, mari!”. Annadı, ani onu işitmeerlär da hızlıca, nekadar vardı kolayı, sobayı hem kapunun platını yoklayarak, yollandı kendi odasına dooru. Ayıkırladıynan eşii buldu sobanın köşesini, kıvırdı onu da, hep taa sobadan tutunarak ölä, ani sobanın yanında skemneyä hem taburetkalara urulmamaa, çabuk geçti yan odanın kapusuna da açtı onu: “Gelin, mari!”
Gelini artık giimişti nauşnikleri da raat-raat kızınnan lafedärdi. Bezbelli bu üzerä dä o işitmedi, açan kayınnası çaarardı onu. Malika İvanna da, cuvap almayınca, may baardı açık kapu aşırı: “Gelin, mari, o fırın geçti, mari! Ekmeklär da taşmış!”
Monitorun ekranında göründü nicä unukası çevirdi bakışını malikasına doodru da naşey sa dedi anasına. Anası, osaat çıkarıp nauşnikleri, döndü kayınnasına dooru: “Naşey, mo?”
“O fırın geçti, mari! Ekmeklär da taşmış!” – tekrarladı kayınnası.
Gelini hızlı kalktı erindän da yollandı kufneyä. Bu vakıt kayınnası buldu köşeyä dayalı sopasını da yalvardı gelininä: “Gelin, mari, ya, sän gelincä, koy bän da lafediim unuçkacıımnan, mari!” İnsan, yaklaşıp, tuttu kayınnasının bir koltuundan. Geçirdi onu kompyutor başına da yardım etti otursun skemneyä. Oturduu gibi karı dayadı sopasını masaya. Gelini sa giidirdi ona nauşnikleri. İki elinnän kayınnasının kafasını doorudarak, gösterdi nereyi dooru baksın da hızlı gitti arka odaya. Malika İvanna, işidincä nauşniklerdä unuçkasının sesini – “Ya, sän, krutoysun[4], male!” – dapturu geldi da başladı iki tarafa bakınmaa, sorarak: “Sän burdamısın, kızım?”
“Burdayım, male! Seni da görerim!” – şen seslän cuvap etti unuçkası.
“Bän sa görämeerim, kızım! – dedi malisi. – Oldu bunca yıl görmeerim! Ölä özledim sizi! Bir simalarınızı da görsäm”.
“Tezdä gelecez, mo” – umutlandırdı kız.
“Gélin, kızım, gélin, – darsık seslän dedi malisi. – Yalnızlıktan pek darsıyêrım bu dört duvar arasında! O karagöz gözelinka näbêr?”
“Näbacek?! Te, şkolaya gitmää başladı”.
“Üürener islää mi?”
“Üürener, male”.
Derin çekip soluun, malikası dedi: “Gelseniz, da onunnan biraz gam daadıym! Ye, çocuklar nicä?”
“Nicä?! Şimarêrlar!” – hep ölä şen seslän cuvap etti kız.
“Ko şımarsınnar. Adam olaceklar!”
“Ölä, male”, – kayıl oldu unuçkası.
“Kızı da naazlı tut. Büüdüünän, bilmeersin kimin elinä düşecek? İşideersin mi? – nasaat ederäk sordu malika İvanna.
Bu arada arka odada gelini, tüflanarak, dooruttu tepsilerdä bozuk ekmekleri. Sora baktı fırının aazına. Uzadıp elini fırın içinä, neyä sa salladı kafasını. Alıp maşayı, karıştırdı koorları da koydu sacaa vatra üstünä. Erleştirdi ona iki tepsiyi, da sürdü fırına. Sora hep ölä yaptı öbür sacaklan hem kalan iki tepsi ekmeklän dä. Kapaklan kapadı fırın aazını. Bir parçaylan sileräk ellerini, baktı duvardakı saada da yollandı geeri, yan odaya. Durgundu kapunun yanında, bir omuzunnan yannadı söveyä hem parmaanı dudaklarına dayayıp, gösterdi kızına sussun.
Bu arada malika İvanna ilerledärdi soruşlarını: “Da, deersin, o şopar büüdü mü, mari?!”
“Büüdü! – hodulluklan dedi unuçkası. – Ortalıı aktarêr, tutamêêrım!”
“Sarmısaa var, kızım! İleri ihtärlar ölä därdilär!” – dedi babu.
Ekranında göründü nicä kız çevirdi başını da baktı näänı sa: “Dur, male, te uyandı!” Sora, kalkıp erindän, yok oldu ekrandan. Malika İvanna bilmeyeräk, ani kız onu görmeer, dedi ona: “O şindi südä kokêr. Olsa tölä kucaklıym onu da, sıkıp biraz, kokusunu içimä çekiym!”
Bu arada monitorun ekranında genä peydalandı unuçkası tutarak oolunu kuçaanda: “Stoy, sınok, stoy! Vidiş, babu tam?!”[5] Uşak bakındı biraz, sora, bezbelli kendi tarafından görüp babuyu, uzattı ona elcezlerini: “Ba-bu!” Babu osaat sordu: “Ne, çocuum? – da uzattı ellerini monitora dooru. – Ha, gel babuya!” Uşak, ileri iileräk hem taa da pek elcezlerini uzadarak, çaardı: “Ba-bu!” Babunun gözleri yaşlan doldu. Kabaatlı seslän dedi: “Açan görämeerim, kızım”. Unuçkası, ooluna bakarak, dedi: “Von i malika prişla”[6]. Malika İvanna annadı salt “malika” lafını da, sevineräk, dedi: “Da, uşaam, malika”. Ama unukası genä gagauzçaya geçti da cuvap etti ona: “Diil sän, mo. Te, mamu geldi, mo”. Bu laflar malika İvannaya biraz aar geldi, ama, bişey göstermedään, o enikunu çıkardı nauşnikleri. Yoklayarak koydu onnarı masa üstünä: “Gelin, sän burdamıysın, mari?”
“Burdayım, mo, – cuvap etti insan.
Malika İvanna baktı taa bir kerä orayı, neredäydi monitor, da dedi: “Unuçkacıım benim, kalın saalıcaklan. O yalpak kocana seläm götür. Öp o uşakları bendän, mari”.
“Saalıcaklan, male! İslää, male, öpecäm”, – işidildi nauşniktlerdän yufka sesli cuvap.
Malika İvanna yoklayarak buldu sopasını da danıştı gelininä: “Gelin, mari, buyur da geçir beni erimä, mari”.
Gelini, tutup kayınnasını koltuundan, başladı yardım etmää ona da, ardılarak gelininä hem sopaya, karı kalktı ayaa. Gelini geçirdi kayınnasını yannaşık odaya da oturttu erinä, soba yanındakı skemneyä. Sora, ardına kapuyu kapayıp, genä geçti kompyutorun başına.
Malika İvanna, kendi odasından, sesirgendi kolonkalarda mırıltıya, ama duyunca, ani hiç bişey annaşılmêêr, genä kalktı da aldı fotoalbomu. Oturdu erinä. Açmadaan, başladı suvazlamaa albomun kabını. Yan odanın kapusu, kendisindän, yavaşıcık açıldı da malika İvanna, istämedään, işitti ne lafediler orada.
Gelini aalaşardı: “Kızım, burada pek zor yaşamak oldu. Para etişmeer. İşsizlik. Şindilik salt kuşlar hem hayvannar kurtarêr. Taa ötää ne yapacez, hiç aklım ermeer?!”
“Hadi, al papayı, da geçin buyanı yaşamaa, mo. Burada var neredä erleşmää”, – teklif etti unuçkası.
“Kızım, malin olmaydı, bekim, çoktan geçeceydik. Ama, görersin onun halını. Ne yapacan?! Orayı alamayacan, burada da yok kimä brakasın”, – sancıylan dedi gelini.
“Nicä ölä alamayacan, mo?! – şaştı unuçkası. – Alın malikayı da! Alın da gélin! Şindi pek kolay, – maşinaylan getirecez. O bizä burada hiç aar gelmeyecek, mo! O bizi nekadar baktı!”
“Kızım, o bizä da aar gelmeer, – dedi gelin da ekledi. – Gidämeyecez, kızım. Küsmeyin, ama gidämeyecez. Hadi siz gélin, özledik artık. Pek özledik!”
Seslärkänä bu pek acılı, ama şükürlü lafetmeyi, işidärkänä gelinin hem unuçkasının bölä açık, sıcak hem candan gelän sözlerini, görünmeyän sonsuzlaa bakan malika İvannanın gözlerindän durmamayca iki sıra yaş akmaa başladı. Aklınca o sevinärdi, ani boşa yaşamadı bu yaşamayı, ani, bunca kahırlara hem belalara bakmadaan, ömürü pek dolu hem mutlu geçti da, bu duygulardan, bu pek ihtär insanın aazı açıldı da dudaklarından okundu: “Yazı bitmeyincä yaşamaa lääzım!”.
Açık pençerä aşırı, içerdeki seslerä karıştı dışardan gelän evdeki horozların ötmesi da, osaat, işidildi nicä onnara cuvap ettilär komuşu horozları hem uzaklardan küü horozların ötmeleri...
14-15.01. 2019, 28.03 – 03.04.2020
[1] (rusça) Da, mamucuum. Saa ol.
[2] (rusça) Yok, sän ne, mamucuum, hepsi islää.
[3] (rusça) İştä, mamucuum. İşleer. Bizi hepsimizi doyurmaa lääzım.
[4] (rusça) Dinç.
[5] (rusça) Dur, oolcaazım, dur! Te, görersin mi, orada babu!
[6] (rusça) Tee, malikan da geldi!
