Logo
Light
Dark
System
 

Kırım Tatarlarının “Tüşünce”li Şairi Şakir Selim

  IŞILAY IŞIKTAŞ SAVA
 01 Nisan 2022
Sosyal Medyada Paylaş

Şakir Selim (1942-2008), tarihinin büyük bir kısmında baskı ve zulüm altında kalan, dili, kimliği ve benliği unutturulmaya çalışılan Kırım Tatarlarının Sürgünlük ve Vatan Kırım’a Avdet Dönemi şair, yazar ve aktivistlerindendir. Henüz iki yaşında iken bütün Kırım Tatarlarının maruz kaldığı 18 Mayıs 1944 sürgününe şahit olan şair, halkının yaşadığı acılara seyirci kalmamış, yazdığı eserlerle duygu ve düşüncelerini, devrin şartlarını göz önüne alarak ortaya koymaya çalışmıştır. Yok olma tehlikesiyle karşı karşıya kalan Kırım Tatarcasının ve Kırım Tatar Edebiyatı’nın canlanmasında çok önemli bir rol oynarken onun bu rolüne katkıda bulunan yolbaşçılarını her zaman yâd etmiş, onların yollarından gitmeye “Ant et”miştir. 

Şairin doğduğu zamanın ruhu acımasızdır. Kırım’ın Akşehir Reyonu’nun Büyük As köyünde 10 Nisan 1942’de dünyaya geen ve ailesiyle birlikte 18 Mayıs 1944’te Özbekistan Cumhuriyeti’nin Semerkant Vilayeti’ndeki bir köye sürgün edilen Şakir Selim, sekiz kardeşin en küçüğüdür. Henüz yedi yaşında iken annesini kaybetmiş, ağabey ve ablaları tarafından büyütülmüş, altı yaşında köydeki ilkokula başlamış, 1958’de ortaokulu bitirmiş, Semerkant’ta öğretmen okulunda öğrenim görmüştür. İki yıl öğretmenlik yaptıktan sonra Sibirya’ya asker olarak gönderilmiş, 1965 yılında Semerkant Üniversitesi Filoloji Fakültesi’nin Rusça bölümüne girmiş ve 1971’de buradan mezun olmuştur.[1] 

1917 Bolşevik İhtilâli ve 1944 sürgünüyle neredeyse yok olma seviyesine gelen Kırım Tatar Edebiyatı’nın kaderi 1950’li yıllardan sonra Mustafa Abdülcemil Kırımoğlu’nun liderliğinde başlayan millî mücadelenin Kırım Tatarlarına siyasî ve içtimaî haklar kazandırmasıyla dolaylı da olsa değişmeye başlamıştır. 1 Mayıs 1957 tarihinde Taşkent’te Kırım Tatarcasıyla “Lenin Bayrağı” gazetesinin çıkması, 1968’de Nizami adına Taşkent Pedogoji Enstitüsü’nde Kırım Tatar Edebiyatı Bölümü’nün açılması, aynı yıl Gafur Gulam Neşriyatı bünyesinde Kırım Tatar yayınları bölümünün kurulması ve Kırım Tatarcası ile yılda 13-14 kitap neşredilmesi bu değişimlerin kıvılcımlarıdır. 1976 yılında, yılda iki kez Kırım Tatarcasıyla “Yıldız” almanağı çıkarılması, ardından bu almanağın 1980’de iki ayda bir çıkarılan “Yıldız” dergisine dönüştürülmesi ve genç yazarların burada eserlerini yayımlamaları  gibi gelişmeler Kırım Tatar Edebiyatı’ndaki kıvılcımları ateşe dönüştürmeye az da olsa sebep olmuştur.

O kıvılcımların bir ateş topuna döüşmesine en büyük katkılardan birini de 1963’te Kırım Tatarlarının Taşkent’te çıkarttığı “Lenin Bayağı” adlı gazetede ilk şiirleri yayımlanan Şakir Selim sağlamıştır.  Onun 1974’de “Aqbardaq”, 1979’da “Duyğularım”, 1982’de “Sevgi Alevi”, 1986’da “Uyanuv”, 1990’da “Yellerini Dinle” adlı şiir kitapları Özbekistan’da Gafur Gulam adına Edebiyat ve Sanat Neşriyatı tarafından Taşkent’te basılmasyla Kırım Tatar Edebiyatı’nın zorlu yollarında “Yıldız” olup parlaması bir olur.  

Sovyetler Birliğinde 1980’li yılların sonlarında başlayan demokratikleşme sürecinde  Kırım Tatarları 1987 ve sonrasında  Kırım Tatar Millî Hareketiyle Taşkent’te ve Moskova’da büyük gösteriler düzenlemişlerdir. Kırım Tatarlarının durumunu, uğradıkları haksız suçlamaların kaldırılmasını, sürgün yerlerinden vatanları Kırım’a, evlerine dönebilme çağrılarını dünya basınının da vasıtasıyla  bütün dünyaya duyurmaya çalışırlar. Bunun sonucunda mitinglerine, gösterilerine ve açlık grevlerine devam eden Kırım Tatarları için Sovyet yönetimi çeşitli kanunlar ve kararnameler çıkarılmıştır. Kırım Tatar Millî Hareketi Teşkilatı Merkez Şûrâsı, 1989’dan sonraki bütün büyük toplantı ve kongrelerini Kırım’da yapma kararı alır. Sürgün yerlerindeki Sovyet idarecilerin karşılarına çıkardıkları sayısız engele rağmen yüzlerce Kırım Tatar ailesi Kırım’a dönmeyi başarmış,karşılaştıkları problemleri çözebilmek için Kırım’da da protesto gösterileri ve mitingler tertip etmişlerdir.1989 yılına gelindiğinde Kırım’daki Kırım Tatar nüfusu 40.000’e ulaşmıştır.[2]

1987 yılı Kırım Tatarları , Kırım Tatar Edebiyatı ve Şakir Selim için de dönüm noktası olur.  Çünkü o yıl “Yıldız” dergisinde Şakir Selim’in “Bar Güçnen” adlı bir poeması yayımlanmış ve bütün dikkatleri üzerine çekerek okuyucuda büyük bir ilgi uyandırmıştır. Bu şiirin önemi “Qırımtatar Edebiyatınıñ Tarihi” adlı kitapta;  Şakir Selim, memleketimizde günün güncel meselelerini açıktan ortaya sürerek, çetin problemleri açıkça göstermeye çalışarak, 1987 senesinde “Yıldız” dergisinde “Bar Küçnen” adlı poemasını bastırdı, bu poema edebiyatımızda doğrudan doğruya dönüş yapmak için bir işaret oldu.[3] şeklinde ifade edilmiştir.

Bütün Kırım Tatarları için olduğu kadar şairin de hayatında oldukça önemli bir yer tutan 1989 yılında Mihail Gorbaçov’un başlattığı “yeniden kurma-değiştirme” projesi ile Kırım Tatarlarına vatan Kırım’a geri dönüş imkânı doğmuştur. Vatan Kırım’a dönme hareketi ile birlikte karşılaşılan zorluklar, sosyal meseleler, yeniden hayat kurma çabaları, iş ve çalışma durumları, yerleşmedeki sıkıntılar vb. gibi içtimaî meseleler Kırım Tatarlarını nekadar etkilemişse şair ve yazarları o kadar derinden etkiler. O dönemde Şakir Selim de 1989 yılında vatanı Kırım’a geri dönmüş ve yaşanılanlara kayıtsız kalmayarak çeşitli faaliyetlere girişmiştir.

Şair sadece şiir yazmakla kalmamış çeşiti dillerden, Türk Lehçelerinden de örnek tiyatro eserlerini, şiirlerini Kırım Tatarcaya çevirmiş ve aktarmıştır.  N. Gogol’un “Evlenme”, Mustay Kerim’in “Ay’ın Tutulduğu Gecede”, W. Shakespeare’in “Makbet” eserlerini Kırım Tatarcasına tercümesinden dolayı ödüllendirilmiştir. Bunların yanısıra W. Shakespeare’in “Makbet” eserlerinin tercümesinden dolayı tiyatro topluluğuyla beraber Kırım Muhtar Cumhuriyeti’nin Devlet ödülüne layık görülmüştür. Şakir Selim’in, 1997’de Kırım Tatarcasına tercüme ettiği Adam Mickiewicz’in “Kırım Sonetleri” isimli eseri Polonya’da Leh dilinde ve Kırım Tatarcasında iki ayrı kitap olarak basılmış ve  bu kitabından dolayı da o, Polonya medeniyeti yardımlaşma fonu olan “Polkul”un “Polonya Ödülü”nü kazanmıştır. [4]

Şakir Selim’in şiirlerinde muhteva, şairin yaşadığı dönem, mekân ve şartların tesirinde şekillenerek karşımıza çıkmaktadır; şairin hayatındaki dönüm noktaları şiirlerinin mahiyetine yansımaktadır. Şair 1942’de Kırım’da dünyaya gelmiş, ancak 18 Mayıs 1944’te henüz iki yaşındayken bütün halkıyla birlikte, Ruslar tarafından, vatanı Kırım’dan sürgün edilmiştir. 1944’ten 1989 yılına kadar Özbekistan’da sürgün hayatını yaşayan şair, komünist rejimin hâkimiyeti altında eserlerini vermiştir. Daha Özbekistan’dayken Kırım Tatar Millî Hareketinin içerisinde yer alan şair, 1989 yılında Vatan Kırım’a dönebildikten sonra da davasına sahip çıkmış ve bu fikriyatını yansıtan şiirler yazmıştır. Şairin şiirleri de tıpkı onun hayatı gibi iki döneme ayrılmaktadır:

  1. Şairin Özbekistan’da Yaşadığı Dönemde Kaleme Aldığı ve Özbekistan’da Bastırdığı  Şiir Kitaplarında Muhteva  (Aqbardaq, Duyğularım, Sevgi Alevi, Uyanuv, Yellerni Diñle adlı şiir kitabındaki şiirler) 

Şair Özbekistan’dayken Aqbardaq 1974, Duyğularım 1979, Sevgi Alevi 1982, Uyanuv 1986, Yellerni Diñle 1990 kitaplarını bastırmıştır. Şairin, Özbekistan’dayken, farklı şiir kitaplarında tekrarlanan ve başka şairlerden Kırım Tatarcasına tercüme ettiği şiirlerini çıkardığımızda Aqbardaq kitabında 56, Duygularım’da 40, Sevgi Alevi’nde 78, Uyanuv’da 56, Yellerni Diñle’de 28 şiir olmak üzere 258 şiir kaleme aldığını görmekteyiz. Onun bu şiirlerindeki muhteva şahsî konulardan dünya siyasetine, çocuklara hitaben yazdığı masalvari ve eğlenceli şiirlerden Rekviyem gibi insanlığa yönelttiği ağır ithamlara kadar geniş bir yelpazeyi içermektedir. Ayrıca şairin içinde yaşadığı sovyet rejimi lehine kaleme aldığı şiirlerden unutmadığı, unutamadığı vatanı Kırım ve öz halkı Kırım Tatarlarına olan bağlılığını haykırdığı şiirlere uzanan muhteva zenginliği de karşımıza çıkmaktadır. Muhteva yelpazesinin genişliği ve çeşitliliği şairin yaşadıklarının bir tezahürüdür.

 

  1. Şairin vatanı Kırım’a döndükten sonra kaleme aldığı şiirlerin muhtevası (Tüşünce, Qırımname 1 adlı şiir kitabındaki şiirler)

 

Şakir Selim,  vatanı Kırım’a döndükten sonra 1997 yılında, “Tüşünce”, 2006 yılında “Qırımname-I” adlı şiir kitaplarını ve 2008’de de hatıralarını ve edebî tenkitlerini içeren “Qırımname-II Tamçılar” adlı kitabı yayımlamıştır.

Şair 1989’da vatanı Kırım’a döndükten sonra daha çok içtimaî işlerle meşgul olmuş, soydaşlarının Kırım’a dönmeleri için elinden geleni esirgememiş, sürgünden dönenlerin yerleşmelerine, kendilerine ev bark kurmalarına mâni olmaya çalışan hükümet memurlarına, Rusların faşist tavırlı kuvvetlerine karşı çıkmıştır.[5] Faaliyetlerine hemen her alanda devam eden şair, 1989’da Kırım’da Kırım Tatarca “Dostluk” gazetesinin çıkarılmasıyla yakından ilgilenmiş ve 1996 yılına kadar bu gazatede hem redaktör muavinliği hem yazarlık yapmıştır. 1995-1996 yılları arasında “Edebiyat ve sanaat” gazetesinde edebî muharrirlik görevini yürütmüştür.[6]“Lenin Bayrağı” gazetesi ve “Yıldız” dergisindeki yazarlarının, vatanları Kırım’a döndüklerinde düzenledikleri “Kırım Tatar Edebiyatı Kurultayı”nda  Şakir Selim kurultay başkanı olarak seçilmiş ve vefatına kadar da bu görevi devam ettimiştir. Şair, SSCB Yazarlar Birliği’nin ve Ukrayna Yazarlar Birliği’nin azalığını da yürütmüştür[7].

 

Onun sürgünlük devrinde kaleme aldığı şiirleri Tüşünce adlı kitapta toplanmış ve 1997 yılında “Tavriya” neşriyatı tarafından yayımlanmıştır. Bu kitabındaki şiirleri hakkında “Kırım Tatar Edebiyatının Tarihi” adlı kitapta şu değerlendirmeler yapılmıştır: “Bu kitabında onun şiirlerindeki ustalığının daha fazla olgunlaştığı, dilinin mükemmelleştiği ve kendisine has üslûbunun oluştuğu göze çarpmaktadır. Burada yer alan şiirleri zamanımızın aktüel mevzularında yazılmış olup yüksek bedii seviyeye maliktirler ki, mezkür kitap Şakir Selim’in devrimizin önde gelen şairlerinden biri olduğunu gösterdi.”[8]

 

Şairin, bu kitabına adını veren “Tüşünce”[9] adlı şiiri 20 Nisan 1996’da Ankara’da düzenlenen “Kutlu Doğum Haftası”nda gerçekleştirilen “Vatan ve millet sevgisi imandandır” adlı şiir yarışmasında birinci seçilmiş ve şair ödüllendirilmiştir. 

 

TÜŞÜNCE[10] (1)

  1. Nasıl bir künlerge qaldıq, qardaşlar. 
  2. Bu uzun yollarla taldıq, qardaşlar, 
  3. Aman-aman bitip-yandıq, qardaşlar,
  4. Közümiz ögünde sabiyler öle,-
  5. Dünya bizge baqıp, bir köznen ağlay,
  6. bir köznen küle.

DÜŞÜNCE

  1. Nasıl günlere kaldık, kardeşler.
  2. Bu uzun yollarla yorulduk, kardeşler,
  3. Neredeyse bitip yandık, kardeşler.
  4. Gözümüzün önünde sabiler ölüyor,
  5. Dünya bize bakıp bir gözüyle ağlıyor,
  6. Bir gözüyle gülüyor. 
  
  1. Dünyağa nam bergen bir millet edik, 
  2. Asırlar tübünden tirilip keldik, 
  3. Vatanğa köz tikip qurbanlar berdik, 
  4. Bizni kene böleler bir şına ile,-
  5. Dünya bizge baqıp, bir köznen ağlay,
  6. bir köznen küle.
  1. Dünyaya nam salmış bir millettik,
  2. Asırlar öncesinden canlanıp geldik,
  3. Vatan için kurbanlar verdik,
  4. Bizi bölüyorlar bir çivi ile,
  5. Dünya bize bakıp bir gözüyle ağlıyor,
  6. Bir gözüyle gülüyor.
  
  1. Qalmadı aramızda birlik keñeşi, 
  2. Şunıñçün qızdırmay Vatan küneşi,
  3. Şunıñçün yürüşmey, ey, halqım, işiñ, 
  4. Şunıñçün bağrıñnı hancerler tile, -
  5. Dünya bizge baqıp, bir köznen ağlay,
  6. bir köznen küle.
  1. Kalmadı aramızda birlik şûrası,
  2. Bundan dolayı ısıtmıyor Vatan güneşi.
  3. Bundan dolayı yürümüyor, ey halkım, işin,
  4. Bundan dolayı bağrını hançerler dilimliyor,
  5. Dünya bize bakıp bir gözüyle ağlıyor,
  6. Bir gözüyle gülüyor.
  
  1. Epimiz qabardıq mingen hamırday, 
  2. Qarışışıp qalmayıq bir tоp çamurday,
  3. Kesilip başladıq quruğan tamırday, 
  4. Yaşaymız bularnı bile ve bile, -
  5. Dünya bizge baqıp, bir köznen ağlay,
  6. bir köznen küle.
  1. Hepimiz kabardık bindiğimizhamur gibi,
  2. Karışıp kalmayalım bir top çamur gibi,
  3. Kesilmeye başladık kuruyan kök gibi,
  4. Yaşıyoruz bunları bilerek ve biliyoruz? 
  5. Dünya bize bakıp bir gözüyle ağlıyor,
  6. Bir gözüyle gülüyor.
  
  1. Bizni kene birevler оynatmaq istey, 
  2. Kene damsız bir şоrba qaynatmaq istey, 
  3. Kenardan hоşlanıp bir baqmaq istey, 
  4. Bar, оyna, közyaşıñ sile ve sile, -
  5. Dünya bizge baqıp, bir köznen ağlay,
  6. bir köznen küle.
  1. Bizi yine birileri oynatmak istiyor,
  2. Yine tatsız bir çorba kaynatmak istiyor.
  3. Kenardan hoşlanıp bir bakmak istiyor,
  4. Git, oyna, gözyaşını silerek ve silerek,
  5. Dünya bize bakıp bir gözüyle ağlıyor,
  6. Bir gözüyle gülüyor.
  
  1. Sanki düşman оldıq bir-birimizge, 
  2. Ürmet yoq ne ölü, ne tirimizge, 
  3. Ne оldı, qardaşlar, ne оldı bizge?! 
  4. Kene dersiñ bir belâlar bastırıp kele, -
  5. Dünya bizge baqıp, bir köznen ağlay,
  6. bir köznen küle.
  1. Sanki düşman olduk birbirimize,
  2. Hürmet yok ölümüze de dirimize de.
  3. Ne oldu, kardeşler, ne oldu bize?!
  4. Yine dersiniz ki bir belâ çöküp geliyor,
  5. Dünya bize bakıp bir gözüyle ağlıyor,
  6. Bir gözüyle gülüyor.
  
  1. Alladan berilgen güzel bu tоpraq, 
  2. Közlerimiz kibi körlanğan çоqraq, 
  3. Tereklerimizde sararğan yapraq 
  4. Biz kibi çekmekte feryad ve na-te,
  5. Dünya bizge baqıp, bir köznen ağlay,
  6. bir köznen küle.
  1. Allah tarafından verilmiş bu güzel toprak,
  2. Gzölerimiz gibi körleşmiş bu kaynak.
  3. Ağaçlarımızda sararmış yaprak,
  4. Bizim gibi çekmekte feryat ve figan
  5. Dünya bize bakıp bir gözüyle ağlıyor,
  6. Bir gözüyle gülüyor.
  
  1. Ey, felek, işiñe aqıllar yetmey, 
  2. Tatarnıñ başında tüşünce bitmey, 
  3. Bir küçük arzum bar -aqlımdan ketmey: 
  4. Ömürler bite ve ömürler kele,
  5. Demesinler:
  6. “Dünya bularğa baqıp, bir köznen ağlay,
  7. Bir köznen küle”.
  1. Ey felek, işine aklı ermiyor,
  2. Tatarın başında düşünce bitmiyor.
  3. Bir küçük arzum var, aklımdan gitmiyor:
  4. Ömürler bitiyor ve ömürler geliyor, 
  5. Demesinler:
  6. “Dünya bunlara bakıp bir gözüyle ağlıyor, 
  7. Bir gözüyle gülüyor.”

 

Yine aynı yıl Kıbrıs'ta ve Ankara'da düzenlenen "Türk Dünyası Şairleri Şöleni"nde Arif Nihat Asya Ödülü'nü kazanmış, 1995’te Sudak-Kefe vakaları[11] için “Yaralanan Türküler” isimli şiirini kaleme almıştır. Onun bu şiiri Server Kakura tarafından bestelenmiş, o yır Kırım’da meşhur sanatçı Rüstem Memedov tarafından icra edilmiştir[12].

 

YARALANĞAN  TÜRKÜLER (3)

  1. “Aluştadan esken yeller” furtuna оldı, 
  2. Sudaq-Kefe yollarına qiyamet tоldı, 
  3. Güzel Qırım dağlarınıñ çırayı sоldı, -
  4. Ey-vah, dоstlar, yaralandı Vatan türküsi.

YARALANAN TÜRKÜLER

  1. “Aluşta’dan esen yeller” fırtına oldu,
  2. Sudak-Kefe yollarına kıyamet doldu.
  3. Güzel Kırım dağarının yüzü soldu,
  4. Eyvah dostlar, yaralandı Vatan türküsü.
  
  1. “Seit oğlu Seydamet”ler kene uruldı, 
  2. Papazlarnıñ darağaçı kene quruldı, 
  3. Kene qırımtatarlarnıñ göñlü qırıldı, -
  4. Ey-vah, dоstlar, yaralandı Vatan türküsi.
  1. “Seit oğlu Seydahmet”ler yine vuruldu,
  2. Papazların dar ağacı yine kuruldu.
  3. Yine KırımTatarlarının gönlü kırıldı,
  4. Eyvah dostlar, yaralandı Vatan türküsü.
  
  1. “Şu Yaltadan” taş yüklenmey, yüklene para, 
  2. Bütün Qırım çevirildi tоlçоk-bazara, 
  3. Er adımda aydutlar ve yezitler tura, 
  4. Ey-vah, dоstlar, yaralandı Vatan türküsi.
  1. “Şu Yalta’dan” taş yüklenmiyor, yükleniyor para;
  2. Bütün Kırım çevrildi eskici pazarına,
  3. Her adımda haydutlar ve yezitler var.(duruyor).
  4. Eyvah dostlar, yaralandı Vatan türküsü.
  
  1. “Tatarlığım” -tuvğan yerim hоrlana bugün, 
  2. Qurbanlarğa baqıp közler tоrlana bugün, 
  3. Bu muqaddes tоprağımız zоrlana bugün, 
  4. Ey-vah, dostlar, yaralandı Vatan türküsi.
  1. “Tatarlığım” doğduğum yer horlanıyor bugün,
  2. Kurbanlara bakıp gözler doluyor bugün,
  3. Bu mukaddes toprağımız zorlanıyor bugün,
  4. Eyvah dostlar, yaralandı Vatan türküsü.
  
  1. Ey, “Bulutlar”, biz оlmağan yurtqa yetiñiz, 
  2. Bağrımızda оlğan dertni atıp ketiñiz,        
  3. Nоmanlarğa, Bekirlerge selâm etiñiz,       
  4. Ey-vah, dоstlar, yaralandı Vatan türküsi.
  1. Ey “Bulutlar”, bizim olmadığımız yurda ulaşınız,
  2. Bağrımızdaolan derdi atıp gidin,
  3. Numanlara, Bekirlere selam edin,
  4. Eyvah dostlar, yaralandı Vatan türküsü.
   
  1. “Ant etkenmen”... tek şu türkü yaralanmadı, 
  2. Bizge оndan ğayrı işanç-ümüt qalmadı, 
  3. Güzel Qırım, bugün saña secdem -şu türkü, 
  4. Yaralanğan türkülerge mel’em -şu türkü.

1995 senesi, iyün-iyül 

  1. “Ant etmişim” ... sadece bu türkü yaralanmadı,
  2. Bize ondan başka güvence, ümit kalmadı,
  3. Güzel Kırım, bugün sana secdem   bu türkü,
  4. Yaralanan türkülere merhem bu türkü.

 

 
    

 

Tüşünce kitabında şairin toplam 88 şiiri bulunmaktadır. Kitap şiirler ve tercümeler adında iki ana bölümden oluşmaktadır. Şiirler başlığında yer alan 68 şiirin 35’i şairin diğer şiir kitaplarında da geçen şiirleridir. Tercümeler bölümünde ise daha önce sözü geçen Adam Mickiewicz’in “Kırım Sonetleri” 18 şiir, Konstantin Levin’ den “Qart” adlı bir şiir, İdil Ural Türklerinden Mustay Kerim’den de üç perdelik “Ay Tutulğan Gece” adlı şiir şeklinde yazılmış tiyatro Kırım Tatarcasıyla yer almaktadır. 

 

Şakir Selim, “Tüşünce” kitabında ferdî tema olarak aşk şiirine hiç yer vermemiş , ailesi ile ilgili olarak annesine ithaf ettiği “Elvida Anam (26)”, kendisi ile ilgili iç hesaplaşmalarını yansıtan ve Kazan Tatarı Abdullah Tukay’ın bir şiirinden bir mısraya dibecesinde yer verdiği “Peşman (41)”, büyük Kırım Tatar âlimi İsmail Bey Gaspıralı için kaleme aldığı “Bağışlav (15)”, Kırım’a yeni gelen nesiller için nasihatlar içeren “Meraba Gençlik (19)”, ressam Zarema hanım Trasinоva’ya yazdığı “İstemem (31)”, sevgisini ve saygısını her zaman dile getirdiği Eşref Şemizade için “Arıqbaşnıñ Eteginde (36)”, evlat yetiştirme hususunda düşüncelerini içeren Sekizlikler bölümündeki (58) numaralı şiir, şairin ferdî tema olarak kaleme aldığı şiirlerdir. Ancak burada göze çarpan husus şair, ferdî temada değindiği, şiirini atfettiği şahıslar Kırım Tatarlarının hayatında mühim yere sahip şahıslardır, konuları da yine Kırım Tatarlarının içtimaî hayatına temas etmektedir..

 

Tüşünce’de sosyal temalara daha ağırlık veren şair, Kırım Tatarlarının kara günü, vatanlarından sürgün edildikleri “18 Mayıs 1944”e bu şiir kitabında ilk defa yer verir ve bu konuda bir şiir kaleme almıştır: “Bir Gecede (16)” 

 

BİR GECEDE (16)

  1. Yer ağladı, kök ağladı, millet ağladı, 
  2. Üstümizge yapırılıp keldi meşher kün. 
  3. Dağlar qara bulutlardan şallar bağladı, 
  4. Bir gecede taliylerge çekildi yekün.

BİR GECEDE

  1. Yer ağlası, gök ağladı, millet ağladı,
  2. Üstümüze kapanıp geldi mahşer günü.
  3. Dağlar kara bulutlardan şallar bağladı. 
  4. Bir gecede tahliye edildi topyekün.
 
   
  1. Bir gecede saibinden ayrıldı mekân, 
  2. Büllür suvlu çоqraqlarnıñ yumuldı közü; 
  3. “Sağlıqnen qal!” dep aytmağa оlmadı imkân, 
  4. Boğazında qatıp qaldı tatarnıñ sözü.
  1. Bir gecede sahibinden ayrıldı mekân,
  2. Billur sulu pınarların yumuldu gözü.
  3. “Sağlıcakla kal!” diye söylemeye olmadı imkân,
  4. Boğazında kaskatı kesilip kaldı Tatar’ın sözü.
 
  
  1. Açıq qaldı sоbaları sönmegen evler, 
  2. Оdalarda ceennemniñ yelleri оynay, 
  3. Оrtalıqta dоlanalar silâlı devler,
  4. Analarnıñ közyaşına közleri tоymay.
  1. Açık kaldı sobaları sönmemiş evler,
  2. Odalarda cehennemin yelleri oynuyor.
  3. Ortalıkta dolanıyor silahlı devler,
  4. Anaların gözyaşına gözleri doymuyor. 
 
   
  1. Kök Allası şaşıp qaldı “Yer allası”na
  2. Böyle alğa şaşıp qaldı bizni yaratqan. 
  3. Çare yoqtır halqnıñ yurtta sağ qalmasına, 
  4. Dersiñ bütün alem bağrı taş оlıp qatqan.
  1. Gökyüzünün Allahı şaşırıp kaldı, “Yer Allah’ına,
  2. Böyle hâle şaşırıp kaldı bizi yaratan.
  3. Çare yoktur halkın yurtta sağ kalması için.
  4. Sanki bütün âlem bağrı taşlaşmış.
 
   
  1. Vagоnlarğa yüklenildi bütün bir millet, 
  2. Eşelоnlar kete ögge -ecel tarafqa... 
  3. Göñüllerde qarışıq bir qaranlıq-zülmet, 
  4. Parоvоznıñ sızğıruvı yürekni yaqa.
  1. Vagonlara yükletildi bütün millet,
  2. Katarlar gidiyor öne, ecel tarafına doğru...
  3. Gönüllerde karışık bir karanlık zulmet,
  4. Lokomotiflerin gıcırtısı yürekleri yakıyor. 
 
   
  1. -Qartbabam, ya aytsa, bizler qayda ketemiz
  2. -Bilmeyim de, balam, biz tek dua etemiz...
  3. -Anam, anam, anançığım, bir tilim ötmek...
  4. -Ah, bu sözni eşitkence eyidir ölmek!..
  1. -Dedem söylesene biz nereye gidiyoruz?
  2. -Bilmiyorum da, yavrum, biz sadece dua ediyoruz.
  3. -Anam, anam, anacığım, bir dilim ekmek....
  4. -Ah bu sözü işitene kadar iyidir ölmek!. 
 
  
  1. ...Elli yıldır -alâ daa kete şalоnlar, 
  2. Bu azaplı uzun yolnıñ sоñu körünmey, 
  3. Yarı millet elâk оldı. Ya, sağ qalğanlar? 
  4. Yaşaylar şu elli yılda baht nedir -bilmey.
  1.  ... Elli yıldır hâla daha gidiyor şalonlar,
  2. Bu ızdıraplı yolun sonu görünmüyor.
  3. Milletin yarısı helâk oldu.Ya sağ kalanlar?
  4. Yaşıyor bu elli yılda baht nedir bilmeden.
 
   
  1. Elli yıldır -bir gecede bardan yoq оldıq, 
  2. Elli yıldır -basıp tura qaranlıq gece. 
  3. Elli yıldır -hоrluqlarğa boğazdan tоydıq, 
  4. Küreş ise devam ete ta bugüngece!
  1. Elli yıldır, bir gecede vardan yok olduk, 
  2. Elli yıldır, basıp duruyor karanlık gece.
  3. Elli yıldır horluğa boğazdan doyduk.
  4. Mücadele ise devam ediyor taa bugüne kadar. 
 
   
  1. Yeter artıq közyaşları, yeter fiğanlar, 
  2. Yeter, şair, ğam tellerin urıp çertkeniñ. 
  3. Bugün bizler Vatandamız, eş-dоst, tuvğanlar, 
  4. Köstereyik bu küreşniñ devam etkenin.
  1. Yeter artık gözyaşları, yeter figanlar, 
  2. Yeter şair, gam tellerine basıp acıttığını. 
  3. Bugün bizler Vatandayız, eş dost, akrabalar,
  4. Gsterelim bu mücadelenin devam ettiğini. 
 

 

 

  
  1. Köstereyik qırımtatar çekilmeycegin, 
  2. Vatanında qullar kibi yekilmeycegin. 
  3. Elli yıldır -biz yaşavnı Küreş dep bildik, 
  4. Biz Vatanğa: ya Vatan, ya ölüm dep keldik!
  1. Gösterelim Kırım Tatarın çekilmeyeceğini,
  2. Vatanında köleler gibi koşulmayacağını.
  3. Elli yıldır biz hayatı mücadele diye bildik.
  4. Biz vatana ya vtan ya öllüm diyerek geldik! 
 
          

 

Yine Tüşünce adlı kitabında Çelebiciannıñ Soñki Yırı” şiirinde şair, şiirini Numan Çelebicihan[13]’ın gözünden kaleme almış, “kök bayraqlı qurultay”ın Kırım Tatarları için önem teşkil eden “9 Aralık 1917’de Bahçesaray’da toplanan Kırım Tatar Millî Kurultayı” olduğunu vurgulamıştır. Şiirde bu Kurultay tarafından seçilen ilk Kırım Tatar hükümetinin başkanı olarak Numan Çelebi Cihan ve Kırım Tatar millî bayrağı olan “kök bayraq” Kırım Tatarlarının millî sembolleri olarak karşımıza çıkmaktadır. Kırımlı, bayrakla ilgili “ sonraları muhtemelen 1917 ortalarında, Kırım Tatarlarının ve bağımsız Kırım devletinin bayrağı olmak üzere “Gökbayrak” bugün kullanılmakta olan şekliyle, yani gök mavisi bir zeminin sol üst köşesine Kırım hanlarının altın “Tarak Tamga”sı yerleştirilmiş olarak düzenlendi.”[14]ifadesini kullanmaktadır. Şiiri kaleme aldığı dönemde Kırım Tatarlarının arasında bir birlik olmadığını düşünen şair, Çelebicihan’ın ağzından bu durum devam ederse vatanda kök salmanın zor olduğunu dile getirmektedir:

 

ÇELEBİ CİHANNIÑ SОÑKİ YIRI               (4)

“Ant etkenmen, söz bergenmen millet içün ölmege”

  1. Ant etkenmen kerek bоlsa kene qaytıp kelmege,
  2. Nasıl etip, evlâtlarım men sizlerni taşlayım?
  3. Bugün kene millet içün küreşimni başlayım
  4. Suretimni bayraq etip köterdiñiz köklerge,
  5. Yırlarımnı darqattıñız ğururlanıp köp yerge.
  6. Lâkin daa bilmeysizdir eñ muqaddes sırımnı
  7. Aytayım men, evlâtlarım, sizge sоñki yırımnı:

ÇELEBİ CİHAN SON ŞARKISI

“Ant etmişim, söz vermişim millet için ölmeye”

  1. Ant etmişim gerekirse yine dönüp gelmeye,
  2. Nasıl yapıp evlâtlarım ben sizleri bırakayım?
  3. Bug yine millet için savaşmaya başlayayım.
  4. Suretimi bayrak yapıp yükselttiniz göklere,
  5. Şarkılarımı dağıttınız gururlanarak çok yere.
  6. Lâkin daha bilmiyorsunuzdur en mukaddes sırrımı,
  7. Söyleleyim ben evlâtlarım size son şarkımı:
 
  
  1. Ant etip siz çağırdıñız kök bayraqlı Qurultay, 
  2. Amma kökni yaraştırmay yıldızlarsız tek bir ay.
  3. Zametiñiz bоşuña keter, sizde birlik bоlmasa,           
  4. Birleşmekçün ant etmege sizde erlik bоlmasa. 
  5. Evlâtlarım, bunı sizge Quran öpüp aytaman!            
  6. Red etseñiz, yırlarımnı alıp artqa qaytaman,             
  7. Demek, halqım oñmay keldi, оñmay yaşap оñmağan,
  8. Demek, halqnı qurtaracaq yañı nesil dоğmağan!..   
  1. Ant edip siz çağırdınız gök bayraklı Kurultay’ı,
  2. Ama göğe yakışmıyor yıldızlarsız tek bir ay.
  3. Zahmetiniz boşa gider, sizde birlik olmazsa,
  4. Birleşmek için ant etmeye sizde yiğitlik olmazsa.
  5. Evlâtlarım, bunu size Kuran öpüp söylüyorum!
  6. Reddederseniz, şarkılarımı alıp geriye dönerim,
  7. Demek halkım iyileşmeden geldi, iyileşmeden yaşayıp düzelemeyecek,
  8. Demek halkı kurtaracak yeni nesil doğmamış!...
 
     

 

66 yıllık ömrüne  7 şiir, 1 hatıra, 6 editörlük (editörlüğünü üstlendiği edebî şahsiyetler ve hayatlarını içeren kitap) olmak üzere 14 kitap; dünya edebiyatçılarından şiir ve tiyatro örneklerini içeren 14 ayrı çeviri metni, 13 edebî makale, 4 ödül sığdırmış olan şair; bunların yanında bir dönem Kırım Tatar Millî Meclisi’nin üyeliği görevini üstlenmiş ve 1997 yılından itibaren “Yıldız” dergisinin baş redaktörü olarak çalışmış, hastalığı sebebiyle bu görevinden ayrılsa da Kırım Tatar Yazarlar Biriliği’nin fahri başkanlığı ve Avrasya Yazarlar Birliği’nin fahri üyeliğini 18 Kasım 2008’de Kırım’da vefat edene kadar sürdürmüştür. 

Şairin Kitapları:

  • “Aqbardaq” şiirler kitabı, Taşkent, Gafur Gulam Adına Edebiyat ve Sanat Neşriyatı, 1974.
  • “Duyğularım” şiirler kitabı, Taşkent, Gafur Gulam Adına Edebiyat ve Sanat Neşriyatı, 1979.
  • “Sevgi Alevi” şiirler kitabı, Taşkent, Gafur Gulam Adına Edebiyat ve Sanat Neşriyatı, 1982.
  • “Uyanuv” şiirler kitabı, Taşkent, Gafur Gulam Adına Edebiyat ve Sanat Neşriyatı, 1986.
  • “Yellerni Diñle” şiirler kitabı, Taşkent, Gafur Gulam Adına Edebiyat ve Sanat Neşriyatı, 1992.
  • “Tüşünce” şiirler-tercümeler kitabı, Kırım, “Tavridya” Neşriyatı, 1996. 
  • “Qırımname I” Seçme Eserler (şiirler-destanlar-tercümeler) Simferopol, Qırım Devlet Oquv-Pedagogika Neşriyatı, 2006.
  • “Qırımname II-Tamçılar” Hatıralar, Akmescit, Tarpan Neşriyat, 2008.

Şairin Edebî Muharrirliğini (Editörlüğünü) Üstlendiği Kitaplar[15]:

  • Eşref Şemizade, Edebî ve Tenkidî Maqaleler, Simferopol, “Dolâ”, 2000.
  • Bekir Sıtkı Çobanzade, Bir Saray Quracaqman!... Aqmescit, 2001
  • Memet Nüzet, Qırımnıñ Çöl Ayatından, Simferopol, “Dolâ”, 2003
  • Ümer İpçi, Meni Duadan Unutmañız, Aqmescit, 2001 
  • Eylik Hatırası, (F. Yaqubov ve A. Veliyev ile beraber), Aqmescit, 2004
  • “Ey Ana Til! Ey Tuvğan Til!” Aqmescit, 2008

Tercümeleri :

  • “Ebediylik” (Hamid Gulan, Roman) Taşkent, 1981 (Özbekçeden Kırım Tatarcasına aktaranlar Çerkez Ali ve Şakir Selim )
  • “Kafkaz Esiri” (A.S. Puşkin “Kavkazskiy plennik” poema Rusçadan) Yıldız dergisi, 1999, Nu.3, s.11-32
  • “Katerina” (T.Şevçenko, Poema, Ukrain dilinden) Yıldız dergisi, 1998, Nu.9-10, s.16-34
  • “Eñ Uzun Tercimei alım. Asret Anaıñ Aynenisi. Brend İyentsşke Vatan Aqqında Mektübim-Şiirler” (Rauf Parfi) Yıldız dergisi, 1998, Nu.6, s.11-23 vb.
  • “Hatıra Huququnen” (Aleksandr Tvadovskiy, Poema, Rusçadan) Yıldız dergisi, 1987, Nu.3, s.120-124)
  • “Şiirler” (M.Yu.Lermantov, Rusçadan)
  • “Qırım Sonetleri” (Adam Mickiewicz, Leh dilinden)
  • “Makbet” (W. Sheakspear, Rusçadan)
  • “Romeo ve Jülyetta” (W. Sheakspear, Rusçadan parçalar)
  • “Karmen” (Prosper Merime, Rusçadan)
  • “Şiirler” (Danilo Kononenko, Ukrain Dilinden)
  • “Evlenüv” (N.V. Gogol, “Jenitba” piyesi, Rusçadan)
  • “Ay Tutulğan Gece” (Mustay Kerim, Rusçadan)
  • “Yedi Qocalı Urmus” (Sadıq Şendil, piyes, Türkiye Türkçesinden)

Makaleleri:

  • “Milletimizni Titretken Üç Kün” (19-21 Dekabr-Aralık 1997 künleri münasebeti ile) Yıldız dergisi, 1998, Nu.2, s.3-6.
  • “Biz Begenilecek Milletmizmi?”, Yıldız dergisi, 2001, Nu.2, s.3-7.
  • “Narpay Pamuqçıları”, Yıldız dergisi, 1984, Nu.1, s.3-6.
  • “Tezyalar Yanında Çiçekler” (Beş Yıllık İleri Adımları), Yıldız dergisi, 1986, Nu.2, s.24-28.
  • “Deñişüvler Devri ve İcatkâr” Yıldız dergisi, 1987, Nu.2, s.120-129.
  • “Edebiyatımıznıñ İrmaq Başları (K. Qoñuraltı ile beraber) Yıldız dergisi, 1992, Nu.4, s.73-84.
  • “Mekânım Qırım Edi, Qırım Olsun Mezarım” (Eşref Şemizadeniñ 90 Yıllığı münasebetinen.) Yıldız dergisi, 1992, Nu.9-10, s.7-15.
  • “Tüşkinlikmi, İstidatsızlıkmı? (1997 sene bediiy edebiyatımızğa bir nazar), Yıldız dergisi, 1998, Nu.2, s.8-21.
  • Şiiriyet-“Şirpotreb” Degil... (1998 Edebiy yılnıñ yeküni) Yıldız dergisi, 1998, Nu.2, s.8-21.
  • Esasiy Esabatımız-Eserlerimizdir. Yıldız dergisi, 1999, Nu.6, s.65-71.
  • Şanlı ve Facialı Bir Ömür (Bekir Sıtkı Çobanzadeniñ 110 yıllığına), Yıldız dergisi, 2003, Nu.2, s.5-7.
  • Qırımtatar Edebiyatşinaslığı: Şimdiki vaziyeti ve kelecegi (“Qırımtatar Edebiyatşinaslığınıñ bugünki vaziyeti ve istikbali” konferantsiyası, çıqış-bildiri, TMU, Aprel 20), Yıldız dergisi, 2003, Nu.3, s.4-10.
  • “Çingiz Aytmatovnıñ Şerefli 75 yıllığı”, Yıldız dergisi, 2003, Nu.3, s.126-131. 

Mükâfatlar

1996 : Kutlu Doğum Haftası Haftası Şiir Yarışması Birincilik Mükâfatı “Tüşünce” Şiiri (Kıbrıs)

1996 : “Bağçesaray” şiiri Arif Nihat Asya edebiyat mükâfatını kazandı (Ankara-Türkiye) 

1997 : Adam Mickiewiczniñ “Krimski Soneti” eserini Kırım Tatarcasına tercüme ettiği ve Kırım Tatarları arasında Leh (Polonya) medeniyetini tanıttığı için Polkul Foundation (Polşa) Birincilik mükâfatını kazandı. (28.08.1997)

2006 : Bekir Çobanzade edebiyat mükâfatı (Karasubazar-Kırım)

 Şairin Meslekî Hayatı:

1960-1963  : Cambay rayonu (Semerkant) Özbek mektebinin beden eğitimi öğretmenliği
1963-1965:  Ordu Hizmeti (Krasnoyarsk bölgesi)
1969-1989: Semerkant radyo komitesi, Kırım Tatar Bölümü Başkanlığı
1975-1988: “Lenin Bayrağı” gazetesi (mahsus muhabir) 
1989-1996: “Qırım” gazetesi (gazeteci) 
1991: “Salğır” mecmuası (edebî muharrir) 
1995-1996: “Edebiyat ve Sanat” gazetesi (başmuharrir) 
1997-2008: “Yıldız” mecmuası (başmuharrir) 
2000-2001: “Tilde Birlik” gazetesi (başmuharrir) 
2004-2006: “Ha-ha-ha” gazetesi (başmuharrir) 
2007-2008: “Kardeş Kalemler” Uluslararası Edebiyat Dergisi muharririyet azası ve Kırım Tatar Yazarlar Biriği Başkanı 

 

Kaynakça

BAYDAR, A.S.E. (2012). Şakir Selim’in Edebî Şahsiyetine Dair Notlar. Atatürk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Dergisi, 47, 58 

Başlangıçtan Günümüze Kadar Türkiye Dışındaki Türk Edebiyatları Antolojisi, 13.cilt, Kırım Türk-Tatar Edebiyatı. Ankara: Kültür Bakanlığı, 413;

CİHAN, Numan Çelebi, “Ant Etkenmen”, Köstence, 2002

Emel İki Aylık Fikir-Kültür Dergisi. (1995). 208 Mayıs-Haziran, 46-47

FAZIL, R., Nagayev, S., (2001). Qırımtatar Edebiyatınıñ Tarihi. Simferopol: Qırım devlet oquv-pedagogika neşriyatı:  486

KARAŞ, E. (2009). Şakir Selim’le Röportaj. Emel İki Aylık Fikir-Kültür Dergisi, sayı 228, s.26 

KIRIMER, Cafer Seydahmet., “Bazı Hatıralar”, EMEL Türk Kültürünü Araştırma ve Tanıtma Vakfı İstanbul, 1993

KIRIMOĞLU, M.A. (2004). Kırım Tatar Millî Hareketinin Kısa Tarihi (Rusçadan Türkçeye Çeviren : Hakan Kırımlı). Kırım Türkleri Kültür ve Yardımlaşma Derneği  Genel Merkezi Yayınları No 6., 20-25

SELIMOVA, L. (2014). Şakir Selim-Şair Bolsañ, Aqmescit, “Dola” Neşriyatı, 5-6

ŞAMİL, Ali.(2009).Yüzünü Görmediğim Dost Şakir Selim. Emel dergisi, 228, 21

 

 

 


 

[1]  Karaş, E. (2009). Şakir Selim’le Röportaj. Emel İki Aylık Fikir-Kültür Dergisi, sayı 228, s.26 

Baydar, A.S.E. (2012). Şakir Selim’in Edebî Şahsiyetine Dair Notlar. Atatürk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Dergisi, 47, 58

[2] Kırımoğlu, M.A. (2004). Kırım Tatar Millî Hareketinin Kısa Tarihi (Rusçadan Türkçeye Çeviren : Hakan Kırımlı). Kırım Türkleri Kültür ve Yardımlaşma Derneği  Genel Merkezi Yayınları No 6., 20-25

[3] Fazıl, R., Nagayev, S., (2001). Qırımtatar Edebiyatınıñ Tarihi. Simferopol: Qırım devlet oquv-pedagogika neşriyatı:  486

[4] A.g.e. sy.578-579

[5] Şamil, Ali.(2009).Yüzünü Görmediğim Dost Şakir Selim. Emel dergisi, 228, 21

[6] Selimova, L. (2014). Şakir Selim-Şair Bolsañ, Aqmescit, “Dola” Neşriyatı, 5-6

[7] Fazıl, R., Nagayev, S., (2001). Qırımtatar Edebiyatınıñ Tarihi. Simferopol: Qırım devlet oquv-pedagogika neşriyatı:  486

[8] A.g.e. 579

[9] Selim, Ş. (1997). Tüşünce.Akmescit: “Tavriya” neşriyatı, 12

  1. Tüşünce* ve “Bağçasaray* şiirleri 1996 senesi aprel 20-de Anqarada “Qutludoğum aftasında ötkerilgen “Vatan vemillet sevgisi imandandır” adlı şiiriyet yarışında birinci mükâfat ile taqdirlendiler.(Muarrir).

[11] Emel İki Aylık Fikir-Kültür Dergisi. (1995). 208 Mayıs-Haziran, 46-47

[12] Fazıl, R., Nagayev, S., (2001). Qırımtatar Edebiyatınıñ Tarihi. Simferopol: Qırım devlet oquv-pedagogika neşriyatı: 578

[13] 1885 yılında Kırım’ın Or kazası, Sonak köyünden doğan Numan Çelebi Cihan, önce mahalle mektebine sonra Kezlev medresesine gitmiş ve 1908-1916 yılları arasında Türkiye ve St.Petersburg’da tıp, hukuk öğrenimi görmüştür. 1908 yılında İsanbul’da Cafer Seydahmet Kırımer ile birlikte Kırım’dan gelen talebeleri de yanına alarak “Kırım Talebe Cemiyeti” ve “Vatan Camiyeti”ni kurar.1916’da önce Kırım müftüsü, sonra Kırım Müslüman İcra Komitesi’nin başkanı seçilmiştir. 9 Aralık 1917’de Bahçesaray’da toplanan Kırım Tatar Millî Kurultay’ı tarafından seçilerek ilk Kırım Tatar hükümetinin başkanı olmuştur. Ancak ne yazık ki  Kırım Tatar Kurultay Hükümet’nin ömrü uzun olmaz ve Bolşevikler Ocak 1918’de hükümeti dağıtırlar, Numan Çelebi Cihan’ı da yakalayıp idam etmişlerdir. Bkz. Kültür Bakanlığı. (1999). Başlangıçtan Günümüze Kadar Türkiye Dışındaki Türk Edebiyatları Antolojisi, 13.cilt, Kırım Türk-Tatar Edebiyatı. Ankara: Kültür Bakanlığı, 413; Kırımlı, H. (1996). Kırım Tatarlarında Millî KimlikMillî Hareketler (1905-1916). Türk Tarih Kurumu Yayınları VII. Dizi-Sayı 167. Ankara.250-251

[14] Kırımlı, H.(1996). Kırım Tatarlarında Millî Kimlik ve Millî Hareketler (1905-1917), Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları, 208

[15] Şairin Editörlüğünü üstlendiği kitaplar, makaleri, tercümeleri, kazandığı mükâfatlar, meslekî hayatı başlıklarındaki bilgiler için “Selim, Ş. (2014). Şair Bolsañ. (Redaktör Dr. Leniyara Selimova). Aqmescit: Dola Neşriyat, 5-11” kaynaktan faydalanılmıştır. 

Bu yazı Kardeş Kalemler dergisinin 184. sayısında yer almaktadır. Derginin bu sayısında yer alan tüm yazılara aşağıdaki bağlantı üzerinden ulaşabilirsiniz.
Kardeş Kalemler 184. Sayı
Satın Al